अर्बपति इच्छाराज तामाङको यो दशैं पनि जेलमै, भेट्नलाई छोरी पनि जान छाडिन्, यस्तो छ दैनिकी
काठमाडौं । कोरोना महामारीका कारण लगातार २ वर्ष राम्रोसँग दशैं मनाउन नपाएका नेपाली गत वर्ष भने धुमधामका साथ दशैं मनाउने तयारीमा थिए । त्यही तयारीमा व्यवसायी इच्छाराज तामाङ पनि थिए ।
तर, उनले परिवारका सदस्यसँगै दशैं मनाउन पाएनन् । गत वर्षको असोज २९ गते धुमधामसँग दशैं मनाउने तयारीमा रहेका तामाङलाई १२ दिनअघि अर्थात् असोज १७ गते नेपाल प्रहरीको केन्द्रिय अनुसन्धान ब्यूरो (सीआईबी)ले पक्राउ गर्यो ।
पक्राउ परेका तामाङको दशैं जेलमा बित्यो । त्यसयता उनी जेलमा नै छन् । यो वर्षको दशैंअघि उनले जेलबाट बाहिर बसेर मुद्दा लड्नका लागि न्यायाधीशलाई घूस दिन खोजेको अडियो सार्वजनिक भएको थियो । यद्दपी उनले यस वर्षको दशैं पनि जेलको चिसो छिडीमा नै मनाउनु पर्ने भएको छ । गत वर्ष महाराजगञ्ज प्रहरीको चिसो छिडी दशैं काटेका उनी यस वर्ष भने डिल्लीबजार कारागारमा छन् ।
यस्तो छ तामाङको दैनिकी
संविधान बनाउनका लागि निर्वाचित भएको संविधान सभामा समानुपातिकबाट सभासदसमेत बनेका तमाङ अर्बपति व्यापारी थिए । तर, अहिले उनको परिचय संगठितरुपमा ठगीको आरोपिको रहेको छ ।
उनी सहकारीका १५ सयभन्दा बढी सदस्यको ५ अर्ब ६७ करोड रुपैयाँ ठगी आरोपमा डिल्लीबजार कारागारमा छन् । उनको दैनिकी अहिले आफ्नो हैन अरुको इसारामा चलेको छ ।
कारागारमा गम्भीर प्रकृतिको रोगीलाई छुट भए पनि अन्यलाई भने कडा नियम रहेको हुन्छ । अहिले तामाङ दैनिक ५ बजे उठ्छन् । जेलमा नाइके, भाइ नाइकेले कैदीहरुलाई सामेल गराउँछन् । कैदीलाई कोड नम्बर दिएको हुन्छ, त्यही अनुसार सबै आफ्नो नम्बर अनुसार सामेल हुन्छन् । सामेल हुँदा त्यहाँ छुट्ने छुट कसैलाई पनि छैन ।
अपराध गरेपछि कानूनले सानो, ठूलो भन्दैन, कानूनको आँखामा सबैलाई बराबर । अहिले तामाङको जेल जीवन अन्यको भन्दा धेरै फरक छैन ।
भाइ नाइके, नाइकेले गराएको सामेलमा सहभागी भएपछि उनी कारगारभित्रै केही बेर ‘मर्निङ वाक’ गर्छन् ।
साँघुरो भएकाले कारागारमा हिँडडुल गर्न र खेल्नका लािग पर्याप्त स्थान छैन । बिहानको सामान्य हिँडाइपछि उनी जेलभित्र रहेको पुस्तकालयमा गएर केहीबेर पत्रिका पढ्छन् । मनलागे टेलिभिजन हेर्छन् ।
‘भित्र चिया खाने व्यवस्था पनि छ । चियासँग खाजा खान मन लागे पनि पाइन्छ । त्यसका लागि खर्च आफ्नै हो’ जेलको सुरक्षामा खटिएका एक प्रहरी अधिकारीले भने ।
जेलमा अरु व्यस्तता छैन तामाङलाई ।
नियमअनुसार मेसमा तयार भएको खाना खाने, कोही आफन्त भेट्न आए भेट्ने होइन भने दिनभरी बस्ने÷सुत्ने मात्र हुन्छ ।
तामाङ मधुमेह सुगरका रोगी हुन् । उनले केही वर्षयता औषधि खाइरहेका छन् । तर, त्यो औषधि पनि आफूसँग राख्न भने पाइँदैन ।
‘जेलमा मेडिकल नाइके हुन्छ । मेडिकल नाइकेले औषधि खाने समय भए पनि नम्बरअनुसार बोलाउने र औषधि खान दिने गर्छन् । त्यो अनुसार उनले औषधि खाइरहेका छन्,’ ती प्रहरी अधिकारीले भने ।
उनकाअनुसार तामाङलाई अहिलेसम्म सुगरभन्दा अन्य गम्भीर खालको स्वास्थ्य समस्या देखिएको छैन । ‘उनी जेल पर्दा जस्तो थिए अहिले पनि त्यस्तै नै छन्,’ उनले भने, ‘बरु उनीसँगै एउटै घटनामा जेल परेका सिभिल सहकारीका अध्यक्ष केशव श्रेष्ठ भने निकै मोटाएका छन् ।’
अरुलाई लगाउँछन् कपडा धुन
अपराह्न ४ बजे फेरि जेलका नाइकेले भेला गराउँछन् । कैदीलाई आफू बसेको कोठाबाट बाहिर घुम्ने छुट हुँदैन ।
तामाङ बसेको कोठामा तीनजना छन् । हलमा भने ३०, ३५ जनासमेत लाइन लागेर सुत्छन् । सानो कोठामा भने तीनजना बस्ने व्यवस्था कारागारमा रहेको छ ।
ओढ्न ओछ्याउन सरकारले दिने स्केलबाहेक क्षमता हुनेले किनेर ओढ्न, ओछ्याउने व्यवस्था गर्न सक्छन् ।
जेलमा सरसफाइ गर्ने छुट्टै समय तोकिएको हुन्छ । तामाङ भने आफ्नो कपडा अरुलाई धुन लगाउँछन् । कमजोर आर्थिक अवस्था भएकाले पैसा लिएर अरुको काम गरिदिने गरेका छन्, जेलमा ।
‘सबै कैदी आर्थिकरुपमा सम्पन्न हुँदैनन्, कोही निकै कमजोर आर्थिक अवस्था भएका हुन्छन्’ ती प्रहरी अधिकारीले भने, ‘आर्थिक अवस्था कमजोर हुनेहरुले केही पैसा पाएपछि कपडा धोइदिने जस्ता काम गर्छन् । तामाङले पनि त्यही गराउने गरेका छन् ।’
उँडुस र उपियाँले दुःख दिने भएकाले जेलमा सरसफाइलाई विशेष ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।
अर्बपति तामाङको बचत १६ रुपैयाँ !
घर जग्गादेखि बैंकिङ क्षेत्रमा सक्रिय तामाङको कारागार चलान हुनुअघिको बचत ठूलै रकम हुन्थ्यो । महिनामा ८/१० लाख रुपैयाँ तलब खाने तामाङको अहिलेको दैनिक बचत १६ रुपैयाँ छ ।
कैदीका लागि सरकारले दैनिक ६० रुपैयाँ खर्च उपलव्ध गराउँछ । त्यसबाट खर्च गरेर बाँकी रहेको रकम बचतमा रहन्छ । प्राय कैदीले ण्बढीमा १६ रुपैयाँ हाराहारीमा बचत गर्ने ति प्रहरी अधिकारीको भनाइ छ ।
सरकारले कैदी बन्दीलाई खानका लागि दैनिक ७०० ग्राम चालम र ६० रुपैयाँ दिएको छ । त्यही ६० रुपैयाँबाट दाल, तरकारी, अचार, चिया, नास्ता सबै पुर्याउनु पर्छ । कारागारमा रहेका एक प्रहरीका अनुसार कतिपय व्यक्तिले ६० रुपैयाँमध्ये १६ रुपैयाँ दैनिक बचत गर्ने गरेका छन् ।
खराब नियतीको परिणामः बन्द कोठामा दैनिकी
जेलमा रहेका तामाङसँग सम्पत्तिको कमी छैन । त्यही भएर उनी अझै पनि बचतकर्ताको पैसा फिर्ता गर्नुभन्दा करोड खर्चेर भए पनि जेलबाट निस्कने तयारीमा जुटे, तर सफल हुन् सकेनन् ।
उनले न्यायाधिशलाई २ करोड घुस दिन डिल गरेको कुरा बाहिर आयो । काठमाडौं जिल्ला अदालतमा न्यायधीश राजकुमार कोइरालासँग १० करोड धरौटीमा छोड्न भन्दै २ करोड रुपैयाँ कानुन व्यवसायीमार्फत् डिल गरेको अडियो बाहिर आएको थियो । काठमाडौं जिल्ला अदातलले गत पुस १४ गते तामाङलाई थुनछेक आदेश जारी गर्यो । धरौटीमा रिहा हुने प्रयास असफल भएपछि उनी कारागारमा रहेका छन् । र, अहिले उनी जिल्ला अदालतको आदेश चित्त नबुझेको भन्दै उच्च अदालत जाने तयारीमा छन् ।
बचतकर्ताहरुको रकम ठगी गरेको आरोपमा अदालतले ४४ जनालाई प्रतिवादी बनाएर पक्राउ पुर्जी जारी गरेको थियो । त्यसमा केहीलाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको छ ।
काठमाडौं जिल्ला अदालतमा सूचना अधिकारी दिपक दाहालका अनुसार उनले उच्च अदालतमा जाने भनेपनि सबै प्रतिवादी सम्पर्कमा नआएका कारण ढिला भएको छ । पहिला फरार रहेकी तामाङकी श्रीमती सिर्जना शाक्य तामाङलाई पनि प्रहरीले पक्राउ गरेको छ ।
जिल्ला अदालतले तामाङ, उनको श्रीमती तथा सहकारीका अध्यक्ष केशव श्रेष्ठ तथा ४४ जना कै विषयमा एकै पटक निर्णय गर्न खोज्दा समय लागेको उनको भनाइ छ । शाक्य अहिले केन्द्रीय कारागारमा छिन् ।
छोरी जान छाडिन्
तामाङलाई भेट्न कारागारमा जानेको संख्या न्यून रहेको जेल प्रशासनले जनाएको छ । पहिला छोरी भेट्न जेलमा जाने गरेकी थिइन् । २८ वर्षकी छोरी प्रतिक्षाले उच्च अदालत पाटनमा बाबुसँग अंश माग गर्दै मुद्दा दायर गरेकी छन् ।
यस्तै सम्पत्ति शुद्धीकरण अनुसन्धान विभागले भदौ दोस्रो साता तामाङसहित उनको परिवारविरुद्ध सम्पत्ति शुद्धीकरणको अभियोगमा मुद्दा दायर गरेको छ ।
मुद्दा दायर भएपछि छोरी भेट्न नआएको प्रहरीको भनाइ छ । तामाङलाई जसले पायो उसैले भेट्ने सम्भावना छैन । परिवारका सदस्यले भेट्न पाउँछन् भने उनका कानूनी लगायत सहयोगीले भेट्न पाउँछन् । जेलमा रहेका व्यक्तिलाई फोन गर्नुपरेमा त्यो सुविधा छ ।
तर, त्यसका लागि कसलाई फोन गर्ने, किन गर्ने, कारण के हो ? सबै खुलाएर फोन नम्बर दर्ता गरेर मात्रै थोरै समय कुरा गर्न पाइन्छ । अन्यथा त्यो पनि सम्भावना छैन । तामाङको दैनिकीमा कुनै कोही आफन्तसँग बेलाबेला फोन वार्ता हुने गरेको छ । त्यसका लागि पनि निश्चित समय तोकिएको हुन्छ ।
… त्यसपछि जेलको बास
गत असोज १९ गते तामाङ यूरोप र श्रेष्ठ अमेरिका जाने तयारीमा थिए । त्यो बेला प्रहरीले पक्राउ नगरेको भए सायद उनीहरुले विदेशमा सयर गरिरहेका हुने थिए तर बचतकर्ताको आवेदनपछि उनीहरुको बास जेलमा भएको छ ।
गत पुस १४ गते सरकारी वकिलको कार्यालयले ५ अर्ब ६७ करोड ५५ लाख २४ हजार ३९७ रुपैयाँ ८२ पैसा बिगो दाबीसहित २८४ पृष्ठ लामो अभियोगपत्र अदालतमा दायर गरेको छ ।
तामाङविरुद्ध सरकारी वकिलको कार्यालयले अदालतमा ८ वर्ष कैद सजाय माग गरेको छ । जिल्ला अदालत काठमाडौंमा दायर अभियोगपत्रमा ७ वर्षसम्म कैद र ७० हजार रुपैयाँ जरिवाना माग गरिएको छ । साथै, बालबालिका, होस ठेगाना नरहने व्यक्ति, असाहय, निरक्षर वा ७५ वर्षभन्दा माथि व्यक्तिलाई ठगी गरेमा हुने थप एक वर्षसम्म कैद सजाय गरी ८ वर्ष कैद सजायको माग गरेको हो ।
हाउजिङ व्यवसाय गर्ने लक्ष्यका साथ २०५७ सालमा सिभिल सहकारी स्थापना गरेका तामाङले त्यो बेला सहकारीमा १ लाख रुपैयाँको सेयर लगानी गरेर अर्बपति बनेका थिए । तामाङ जसरी रातारात अर्बपति बनेर उदाए, त्यही शैलीमा आफ्नो प्रतिष्ठा माटोमै मिलाए भन्दा फरक नपर्ला ।
सोभित थपलिया
