नाकाबन्दीको बेला आएको सोचले जन्मिएको ‘बहान’, नेपालमै विद्युतीय बाइक बनाएर बिक्री गर्दै

काठमाडौं । प्रसंग २०७२ सालको भूकम्पपछिको हो । देशमा नाकाबन्दी लागेको थियो । भारतले नाकाबन्दी लगाउँदा देशभर इन्धनको हाकाहार थियो ।

पेट्रोल, डिजेललगायत बजारमा अभाव हुँदा आवातजावतमा भएको समस्या सृजन राजवंशीले देखेका थिए । त्यो बेला उनको दिमागमा सोच आयो– जसरी पनि विद्युतीय सवारी साधनतर्फ जानुपर्छ ।

सृजन भन्छन्, ‘त्यो बेलादेखि चाहिँ अब यसरी हुँदैन, हामी जसरी पनि विद्युतीय सवारी साधनतर्फ जानुपर्छ भन्ने लागेको थियो ।’

सृजन मेकानिकल इञ्जिनियर हुन् । अटोमोबाइल क्षेत्रमै केही गर्ने सोचले यसतर्फ उनका पाइला अघि बढेका थिए । भूकम्प र त्यसपछि नाकाबन्दीमा देशले भोगेको इन्धनको हाहाकारले उनको दिमागमा विद्युतीय सवारी साधनतर्फ जानुपर्छ भन्ने सोचको विजारोपण भयो । भन्छन्, ‘सकेसम्म नेपालमै विद्युतीय साधन बनाएर हामी यसतर्फ लाग्नुपर्छ भन्ने सोचेको थिएँ ।’

केही समयसम्म सृजन नेपालमै रहे । इञ्जिनियरिङमै मास्टर्स गर्न चीन जाँदा उनको भेट आफ्नै जस्तो सोच र क्षेत्र मिल्ने प्राडा. विकास नकर्मीसँग भएको थियो । विकासले पनि नेपालमै विद्युतीय सवारी क्षेत्रमा केही गर्ने सोच बनाएका थिए । उनीहरुसँगै दिनेश श्रेष्ठ पनि जोडिए । चारै जना इञ्जिनियरिङ क्षेत्रकै थिए ।

सोच, देखेको सपना र लक्ष्यले मेल खाएपछि उनीहरुले नेपालमा विद्युतीय सवारी साधनको क्षेत्रमा केही गर्ने अठोट लिए । चारजना सहसंस्थापकका रुपमा रहेर सुरु भयो– ‘बहान’ ।

नेपाललाई सुहाउँदो, नेपालमै बनेको र नेपालकै उर्जाबाट चल्ने सवारी साधन बनाउने लक्ष्यसहित ‘बहान’को सुरुवात भएको थियो । ‘नेपालमै असेम्बल गर्ने, डिजाइन गर्ने र नेपाललाई सुहाउँदो सवारी साधन बनाउँदै लैजाने हामीले सोच्यौ,’ सृजन भन्छन्, ‘सुरुवातमा ‘टु–ह्विलर्स’मा काम गर्ने र विस्तारै ‘फो–ह्विलर्स’तर्फ जाने हाम्रो योजना थियो।’

योजनाअनुसार उनीहरुले काम गरिरहेका थिए । नेपाली बजार र नेपाली उपभोक्ताको बानीबारे अध्ययन र अनुसन्धानको पक्षबारे अनुसन्धान भइरहेको थियो । २०१९ बाट काम भइरहेको थियो । तर, बीचमा कोरोना महामारी आयो । महामारीले सबै कुरालाई अस्तव्यस्त बनाइदियो । आयात गर्नुपर्ने सामग्रीदेखि अन्य पक्षका कामहरु पनि असहज भए ।

महामारी थामिएपछि भने योजनालाई पूरा गर्नतर्फ उनीहरुको ध्यान गयो । सृजन भन्छन्, ‘२०१९ मा प्रोजेक्ट त सुरु भयो । तर, कोरोनाले गर्दा हामी २०२१ सम्म पछि धकेलियौं । २०२१ पछि हामीले काम गरिरहेका छौं ।’

२०२१ पछि भने चीनबाट ‘सेमी एसेम्बल्ड’ सामानहरु ल्याएर नेपालमै त्यसलाई आकार दिन थाले । महामारीका कारण आपूर्तीमा भइरहेको समस्याका कारण केही असहज अवस्था त थियो । तर, आफूले देखेको सपना र सपना पूरा गर्ने जोशले यो सबै अवस्थालाई जित्दै गयो । २०२१ पछि तीव्र रुपमा काम भयो । लगातारको खटाईपछि अहिले ‘बहान’ले आफ्ना दुई पाङ्ग्रे (टु–ह्विलर्स) उत्पादनहरु तयार गरेको छ ।

पाँच मोडलमा ११ वटा भेरियन्टमा ‘बहान’ले विद्युतीय बाइक र स्कुटर तयार पारेको छ । जसमा दुईवटा स्कुटर र तीन वटा बाइक छन् । ‘स्पोर्टी’ लुक्समा बहानले आफ्ना उत्पादनहरुलाई तयार गरेको छ ।

‘नेपाली पन झल्किने र देशलाई बोक्ने उत्पादन हुने सोचसहित बहान नाम लिएर हामीले काम गर्यौं,’ सृजन भन्छन्, ‘हाम्रो व्यक्तिगत पक्षबाट हेर्दा बहान आफ्नो रुचिकै क्षेत्रमा काम गरेर केही होस् भन्ने हो । तर, वृहत रुपमा हामीले देखेको लक्ष्य यो मात्रै होइन ।’

त्यसो त कम्पनीको नाम ‘ग्रिन बहान प्राली’ रहेको उनी सुनाउँछन् । सरकारी र कानुनी प्रक्रियाहरु पूरा गर्दा नाम दुई शब्दको हुन पुगेको छ । तर, कम्पनीका संस्थापकहरुका निम्ति भने ‘बहान’ शब्द नै प्यारो भएको छ । सृजन भन्छन्, ‘हामीले हाम्रो ब्राण्डिङ गर्दा ‘बहान’ नामलाई लिएर हिँडिरहेका छौं ।’

२०७२ यताको सोच, योजना र कोरोना महामारी साम्य भएपछि सुरु भएको संघर्षपछि अहिले बहानले बिक्रीका लागि आफ्ना उत्पादनहरु तयार गरेर राखेको छ । १५ वटा बाइक/स्कुटरका लागि प्रिअर्डर पनि आइसकेको सृजन बताउँछन् । डिजाइनदेखि बाइक तथा स्कुटरको गुणस्तर र क्षमतालाई ध्यानमा राखेर काम गरिरहेकाले आफूहरु पनि उत्साही भएको उनको भनाइ छ ।

बहानले हाल बिक्रीका लागि तयार गरेका २ स्कुटर र तीन बाइकहरुमा पूर्ण चार्जमा अधिकतम १४० किलोमिटरसम्मको रेन्ज उपलब्ध छ । कम्पनीले हाल भने यसलाई सकेसम्म चाडोभन्दा चाडो २५० किलोमिटर क्षमतामा पुर्‍याउन अध्ययन र अनुसन्धान गरिरहेको उनी बताउँछन् । ‘बहान’को एसेम्ब्लिङ प्लान्ट र सोरुम भने कीर्तिपुरस्थित नगाउँमा रहेको छ ।

‘त्यसका लागि ब्याट्री महंगो पर्न जान्छ । ब्याट्री महंगो भएपछि समग्र मूल्य पनि महंगो हुने भयो । हामी त्यसलाई कसरी बजार सुहाउँदो बनाउने भन्नेमा काम गरिरहेका छौं’ उनी भन्छन् ।

बहानले अहिले स्कुटरमा ‘होराइजन’ र ‘रोभर’ नामका दुई मोडल निकालेको छ । दुवै मोडलहरु तीन भेरियन्टमा उपलब्ध छन् । त्यस्तै, बाइकतर्फ ‘सलः’, ‘रफ्तार’ र ‘स्टालियन’ रहेका छन् ।

यीमध्ये ‘सल’ र रफ्तार मोडलमा दुई भेरियन्टमा उपलब्ध छन् भने स्टालियन एउटै मात्र भेरियन्टमा उपलब्ध छ ।

जसमध्ये एकको नाम नेवारी शब्द ‘सलः’ राखिएको छ, जसको अर्थ घोडा हुने सृजन बताउँछन् । बाइक र स्कुटरमा कुदाउनेले आवश्यकताअनुसार ध्वनी पनि राख्न मिल्ने सुविधा पनि राखिएको छ ।

नेपालमा सबैभन्दा धेरै आयात हुने वस्तुमा सवारी साधन र इन्धन पर्छन् । पेट्रोलियम पदार्थको आयात सबैभन्दा धेरै हुने वस्तुहरुमध्येमा पर्छ । सृजन आफूहरुले देखेको वृहत लक्ष्य यो आयातलाई घटाउनु नै भएको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘हाम्रो देश आर्थिक रुपमा खतरामा छ भन्ने कुरा सुनिरहेका हुन्छौं । त्यसलाई घटाउनु पर्छ । विद्युतीय सवारी साधनले आर्थिक पक्षबाट पनि व्यक्ति र देश दुवैलाई फाइदा गरिरहेको हुन्छ ।’

अर्कातिर, प्रयोगकर्ताले पेट्रोलियम इन्धनबाट चल्ने सवारी साधनजस्तो विद्युतीय सवारी साधनमा मर्मतको खर्च गर्नु नपर्ने भएकाले किफायती हुने उनको दाबी छ ।

विद्युतीय सवारी साधनले मुख्य रुपमा आयात हुने वस्तुको आयातलाई कम गरेर देशमै उत्पादन भइरहेको विद्युतको उपयोग गर्ने भएकाले देश र व्यक्ति दुवैलाई फाइदा देखिन्छ । तर, विद्युतीय सवारी साधन, त्यसमा पनि बाइक र स्टुकरलाई लिएर नेपाली बजारमा चुनौती नै चुनौती छ ।

चुनौतीका बीच पनि नयाँ कामको सुरुवात गरेका उनी भन्छन्, ‘आर्थिक हिसाबले बाहिरै बनेको ल्याउनु र यहाँ ल्याएर बनाउनुमा खासै धेरै फरक पनि छैन । धेरै संख्यामा जान सकेन भने झन महंगो हुन जान्छ ।’ तर, पनि आफूलाई रुची लागेको र केही गर्छु भनेको क्षेत्र भएकाले चुनौती मोलेर अघि बढेको बताउँछन् उनी ।

भोलि परिणाम आएमा आफूले समाज र देशका लागि कुनै न कुनै रुपमा योगदान गर्नसक्नेमा उनी उनी विश्वस्त छन् । संख्यात्मक हिसाबमा धेरै उत्पादन गर्ने सक्ने र बिक्रीलाई तीव्र बनाउन सक्ने हो भने सस्तो मूल्यमा पनि विद्युतीय बाइक र स्कुटरहरु उपलब्ध गराउन सकिने उनी बताउँछन् ।

‘हामीले धेरै संख्यामा गर्न सक्यो भने निकै प्रतिस्पर्धात्मक मूल्यमा आउन सकिन्छ । तर, यसलाई धेरै संख्यामा उत्पादन गर्नतर्फ जान सकेनौं भने आवश्यक उपकरण किन्ने, आर एण्ड डि (रिसर्च एण्ड डेभलोपमेन्ट) गर्दा लाग्ने खर्चहरु नै महंगो पर्न जान्छ ।

ल्याएर सरकारले दिएको मार्जिन मात्रै राखेर बेच्ने हो भने त्यसबाट हुने आम्दानीले सोरुमको पैसा मात्रै तिर्न पुग्ने हुन्छ’सृजन भन्छन् ।

नेपालको सन्दर्भमा विद्युतीय सवारीतर्फ मानिसहरुको आकर्षण भए पनि त्यसले दिने रेन्ज (पूर्ण क्षमता)का कारण सशंकित हुने गरेको उनी बताउँछन् ।

विद्युतीय सवारीहरुको क्षमताका कारण त्यसतर्फ जान अलिक नचाहेको हो कि भन्ने देखिएको उनको अनुमान छ ।

‘सय किलोमिटर कुदेपछि अब के गर्ने? चार्ज कता गर्ने? भन्ने किसिमको डर मान्छेलाई छ,’ सृजन भन्छन्, ‘त्यसलाई समाधान गर्ने हो भने मानिसहरु यसतर्फ पूर्ण रुपमा आउँछन् ।’

‘बहान’ अहिले सरकारी प्रक्रियामा अल्झिएको छ । बिक्रीका लागि आवश्यक नम्बर प्लेट लिने प्रक्रियाहरु भइरहेका छन् । यसबीच सृजन आफू भने आफ्नै कम्पनीको उत्पादन ‘सलः १००’ चढेर यात्रा गर्ने गर्छन् । यात्राका क्रममा बिना आवाज कुदिरहेको बाइक देख्दा मान्छेमा उत्सुकता देख्छन् उनी । आफ्नो उत्पादनलाई अरुले नियालेर हेर्दा, त्यसबारे आकर्षित हुँदा सृजन भोलिको लागि बाटो बनिरहेको देख्छन् ।

‘हामी उत्साहित छौं,’ सृजन भन्छन्, ‘पेट्रोलको मूल्य बढिरहेको छ । विद्युतीय सवारीसाधनतर्फ जानुको अब बिकल्प नहुने अवस्था आइरहेको छ । यस्तोमा हामीले गरिरहेको कामले कुनै न कुनै प्रभाव पार्ने देखेका छौं ।’

फोटो/भिडियो: विकास राई