दक्षिण एशियामा गहिरिँदै आर्थिक संकटः बंगलादेशको अर्थतन्त्र ७० वर्षयताकै खराब

एजेन्सी । दक्षिण एशियामा संकट बाजा बजाएर नै आएजस्तो भएको छ । किनकी, एकपछि अर्को देश संकटको भूमरीमा फस्दै गएको छ । दक्षिण एशियाको टापु देश श्रीलंका चरमरुपमा आर्थिक तथा ऊर्जा संकटमा फसेको छ । समाचार विवरणहरुमा जनाइएअनुसार अब केवल ५ दिनका लागि मात्रै पुग्ने इन्धन बाँकी रहेको छ । श्रीलंकामा पेट्रोल-डिजेलको अर्को संकट पनि थपिएको छ ।

केवल ५ दिनका लागि मात्रै इन्धन बाँकी रहेको छ । तर, सरकारले संकट समाधानका लागि कुनै पनि प्रयास अगाडि बढाउन सकेको छैन । भारतबाट नयाँ क्रेडिट लाइन नआए संकट थप गहिरिने विवरण पनि शुक्रबार सार्वजनिक भएको थियो ।

श्रीलंकामा पेट्रोल र डिजेलको ५ दिनमात्रै बाँकी छ । ऊर्जा तथा उर्जा मन्त्रीले बिहीबार सो जानकारी दिएका थिए । भारतबाट ५० करोड डलरको नयाँ ऋण नआएमा संकट गहिरिएर जाने हरेक जसो समाचार विवरणमा जनाइएको थियो ।

कूल २२ मिलियन जनसंख्या भएको देश ७ दशकयताकै सबैभन्दा खराब आर्थिक संकटसँग जुधिरहेको छ । यसको विदेशी मुद्रा सञ्चिति घटेको छ । खाद्यान्न, औषधि र इन्धन लगायतका अत्यावश्यक आयातका लागि डलरको सञ्चिती छैन ।

देशका धेरै इन्धन पम्पहरूमा लामो लाइनहरू छन् । पेट्रोल र डिजेलका लागि नागरिकहरु रातभर लाइनमा बस्नु परेको छ । जसका कारण देशमा विरोध प्रदर्शन पनि भइरहेका छन् । एक महिनाअघि पनि श्रीलंकामा इन्धन संकट देखिएको थियो । त्यतिबेला प्रधानमन्त्रीले देशमा एक दिनको इन्धन मात्र बाँकी रहेको बताएका थिए । विद्युत् तथा ऊर्जामन्त्री कञ्चना विजेसेखेराले देशले आपूर्तिकर्तालाई ७२ करोड ५० लाख डलरको भुक्तानी बाँकी रहेको जानकारी दिएकी छिन् ।

विदेशी मुद्रा सञ्चितिको अभावले इन्धन आपूर्तिमा समस्या भइरहेको छ । सरकारले जुन २१ तरिखसम्म मौज्दात व्यवस्थापन गर्ने काम गरिरहेको छ ।

‘यो माग पूरा गर्न धेरै गाह्रो भइरहेको छ । यदि हामीले गैरआवश्यक यात्रामा कटौती गरेनौं र होर्डिङ बन्द गरेनौं भने, स्टक छिटो सकिन सक्छ । हामी आगामी तीन दिनमा पेट्रोल ढुवानी र अर्को आठ दिनमा दुईवटा ढुवानी हुने अपेक्षा गरिरहेका छौं,’ उनले भनेकी छिन् ।

श्रीलंका भारत सरकारको एक्जिम बैंकबाट ५०० मिलियन बराबरको क्रेडिट लाइनको आधिकारिक पुष्टिकरणको लागि प्रतिक्षा गरिरहेको छ । भिजसेराले यसलाई आगामी केही हप्तामा इन्धन ढुवानीका लागि प्रयोग गरिने बताएकी छिन् ।

यसअघि भारतले करिब ३ अर्ब डलर सहयोग गरिसकेको छ । यसमा अत्यावश्यक आयातका लागि १ बिलियन क्रेडिट लाइन र ४०० मिलियन स्वाप समावेश छ ।

इन्धन आयातका लागि श्रीलंकाले रुससहित धेरै देशसँग छलफल गरेको विजेसेकेराले बताए । यसबाहेक बेलआउट प्याकेजका लागि अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)सँग पनि वार्ता भइरहेको छ । आइएमएफको प्रतिनिधिमण्डल जुन २० मा श्रीलंका पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ । यो भयो श्रीलंकको पछिल्लो खबर ।

यस्तै खबर छ, राइजिङ टाइरगर बंगलादेशको । सो देशमा आर्थिक संकट नचुलिएपछि ऊर्जाको चरम संकट देखा परेको छ ।

सोही कारण ऊर्जा वचत गर्न बंगलादेशमा बेलुका ८ बजेपछि बजार बन्द गर्नुपर्ने कडा र बाध्यकारी नियम सार्वजनिक गरिएको छ । त्यहाँको सरकारले बेलुका ८ बजेपछि बजार बन्द गर्नुपर्ने हालसम्मकै कडा प्रावधानसहितको नयाँ व्यवस्था लागू गरेको छ ।

प्रधानमन्त्री शेख हसिनाले बेलुका ८ बजेपछि सबै पसल तथा व्यवसायीक प्रतिष्ठानहरू बन्द गर्न आग्रह गरेकी छिन् । यो नियम देशैभरी लागू गर्न पनि उनले अनुरोध गरेकी छिन् ।

प्रधानमन्त्रीको निर्देशनमा प्रधानमन्त्री कार्यालयका महानिर्देशक महमद अहसान किब्रीया सिद्धिकीले शुक्रबार सूचना जारी गर्दै ८ बजेसम्म मात्रै बजार खुला गर्न आग्रह गरेका थिए ।

ऊर्जा तथा पेट्रोलियम पदार्थको खपत न्यूनिकरण गर्ने उद्देश्यले राती ८ बजेपछि पसल तथा बजार बन्द गर्न आग्रह गरिएको सरकारी अधिकारीहरूले जनाएका छन् ।

पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य वृद्धि विश्वव्यापी समस्याको रुपमा देखिएकाले पेट्रोलियम पदार्थको बचतका लागि विभिन्न देशमा विभिन्न उपायहरू अपनाउने गरिएको छ ।

पेट्रोलियम पदार्थको अभावका कारण मूल्य वृद्धि समेत हुने गरेकाले त्यसको नियन्त्रणका लागि पनि यसको प्रयोग कम गर्नु परेको हो ।

बेलुका चाँडै बजार बन्द गर्दा विद्युत् तथा पेट्रोलियम पदार्थको खपत घट्ने र व्यापार घाटा पनि कम हुने अपेक्षा सरकारले गरेको छ ।

बंगलादेश बिजुली बचाउनको लागि सबै बाहिरः पसल, बजार ८ बजे पछि बन्द हुनेछ ।

यस सूचनाको उद्देश्य विश्वव्यापीरूपमा विद्युत् र ऊर्जाको मूल्यमा भइरहेको निरन्तर मूल्यवृद्धिको पृष्ठभूमिमा शक्ति र ऊर्जा बचत गर्ने हो ।

प्रधानमन्त्री शेख हसिनाले अधिकारीहरूलाई देशभरका पसलहरू, सपिङ मल र बजारहरू बन्द गर्न भन्नुको पछाडि नजिकिदो संकट नै प्रमुख कारण भएको बताएकी छिन् ।

भारतले पनि बिजुलीको उच्च मागको अनुभव गरिरहेको छ किनकि यसले प्रतिदिन ४० देखि ४५ हजार मेगावाट थप बिजुलीको मागको रेकर्ड बनीरहेको छ ।

बंगलादेशले अब ऊर्जा बचत गर्न राति ८ बजेपछि सबै पसलहरू बन्द गर्ने निर्णयको बीचमा भारतको पनि परिदृश्य सतहमा आएको छ । देशको कठोर उपायहरू चलिरहेको सन्दर्भमा रूस-युक्रेन युद्धको बीचमा ऊर्जा लागतमा भारी मूल्यवृद्धिको पृष्ठभूमिमा आउँछन् ।

संसारभर नै ऊर्जा र इन्धनको संकट गहिरिएर गएको छ । अत्याधिक मूल्यबृद्धिका कारण कमजोर आय र अर्थतन्त्र भएका देश सबैभन्दा ठूलो मारमा परेका छन् ।

अष्ट्रेलियामा पनि त्यस्तै खालको संकट देखा परेको छ । संसारलाई नै कोइला निर्यात गर्ने सो देश यतिबेलाआफै संकटमा परेको छ ।

बंगलादेशले सार्वजनिक सुरक्षा महाशाखा, वाणिज्य मन्त्रालय, ऊर्जा तथा खनिज श्रोत महाशाखा, स्थानीय सरकार महाशाखा, विद्युत् महाशाखा, उद्योग मन्त्रालय, कलकारखाना तथा प्रतिष्ठान निरीक्षण विभागलगायत सम्बन्धित मन्त्रालय तथा महाशाखाका सचिव, सबै डिभिजनल आयुक्तहरू, प्रहरी नायव महानिरीक्षक, बंगलादेश श्रम कानून-२००६ को धारा ११४ बमोजिम कडाईका साथ आदेश कार्यान्वयन गर्न सबै डिभिजन र जिल्लाका डिप्टी कमिस्नरहरू र पुलिस अधीक्षकहरूलाई भनिएको छ ।

यसैबीच, भारतले देशको उत्तरी भागहरूमा तीव्र गर्मीको लहर चलेको, अर्थतन्त्र विस्तार भएको र लाखौं अविद्युतीय घरहरूमा बिजुली पुग्दा प्रतिदिन ४०,०००-४५,००० मेगावाटको रेकर्ड बढ्दै गएकोले बिजुलीको माग बढेको अनुभव गरिरहेको ऊर्जामन्त्री आरके सिंहले बताएका छन् ।

मोदी सरकारको ८ वर्षको अवधिमा उत्पादन क्षमतामा ठूलो वृद्धि, देशलाई एउटै प्रसारण ग्रिडमा समाहित गर्ने र वितरण प्रणालीको सुदृढीकरणले २३ देखि २३ दशमलव ५ घन्टा विद्युत् आपूर्ति सुनिश्चित गरेको उनले बताएका छन् ।

बंगलादेशले पनि नेपालको ऊर्जा लैजाने तयारी गरिरहेको भएपनि हालसम्म कुनै सार्थक प्रयास हुन सकेको छैन । आर्थिक विकासका दक्षिण एशियाको अग्रणी देशका रुपमा स्थापित भएको बंगलादेश समेत यो हालतमा पुग्दा अरु देशको हालत के होला भन्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ ।

समस्या नै नपरी कोही कसैले पनि कडा कदम चाल्न खोज्दैन । बंगलादेशसमेत संकटको डिलमा पुग्दा त्यसले पार्ने प्रभाव अझै खतरनाक रहेको छ ।