युक्रेनलाई क्षतिपूर्ति नदिएसम्म २१० अर्ब युरो रुसलाई फिर्ता नगर्ने ईयूको निर्णय

एजेन्सी । युरोपेली संघ (ईयू) ले रुसको केन्द्रीय बैंकको सम्पत्ति अनिश्चितकालका लागि रोक्का गर्ने निर्णय गरेको छ । आर्थिक संकटकालको प्रावधानमा आधारित यस प्रतिबन्धले युक्रेनलाई क्षतिपूर्ति नदिई २१० अर्ब युरो बराबरको सम्पत्ति फुकुवा गर्ने बाह्य प्रयासहरूको प्रतिकार गर्नेछ ।

रुसी सम्पत्ति युक्रेनका लागि प्रस्ताव गरिएको क्षतिपूर्ति ऋणको मुख्य अंश हो । यसका विषयमा अर्को साता हुने निर्णायक शिखर सम्मेलनअघि गहन वार्ता भइरहेको छ ।

रोक्काको निर्णय गरेर ईयूले आफ्नो क्षेत्राधिकारभित्र रहेको सम्पत्तिलाई निकट भविष्यका लागि सुरक्षित गरेको छ । अमेरिकाले रुसी कोषमाथि नियन्त्रण कायम गर्न सक्ने र भविष्यमा मस्कोसँग युद्ध अन्त्य गर्ने सम्झौतामा त्यसको प्रयोग गर्न सक्ने डरका बीच यो निर्णय गरिएको हो ।

यो दीर्घकालीन रोक्का बिहीबार दिउँसो राजदूतहरूद्वारा ईयू सन्धिहरूको धारा १२२ अन्तर्गत सहमति भएको थियो । यसका लागि सदस्य राष्ट्रहरूबाट विशिष्ट बहुमत मात्र आवश्यक पर्छ र यसले युरोपेली संसद्को अनुमोदन प्रक्रियालाई बाईपास गर्छ ।
यस कानूनले २१० अर्ब युरो बराबरको सम्पत्ति रुसी केन्द्रीय बैंकलाई फिर्ता गर्न प्रतिबन्ध लगाउँछ ।

सम्पत्तिको ठूलो हिस्सा (१८५ अर्ब युरो) ब्रसेल्सस्थित केन्द्रीय धितोपत्र निक्षेप संस्था युरोक्लियरमा राखिएको छ भने बाँकी २५ अर्ब युरो निजी बैंकहरूमा छ ।

अहिलेसम्म यी कोषहरू मानक प्रतिबन्ध प्रणाली अन्तर्गत रोक्का गरिएका थिए जुन सबै २७ सदस्यहरूको सर्वसम्मतिमा निर्भर हुन्छ । कुनै एक सदस्यले भिटो प्रयोग गरेमा यो निष्क्रिय हुन सक्थ्यो ।

तर, गत साता युरोपेली आयोगले सम्पत्तिलाई अनिश्चितकालका लागि रुसबाट टाढा राख्न धारा १२२ लागू गर्ने प्रस्ताव राख्यो । धारा १२२ पहिले कोभिड–१९ महामारी र ऊर्जा संकट जस्ता आर्थिक आपतकालहरूको सामना गर्न प्रयोग गरिएको थियो ।

युक्रेनमा रुसको पूर्ण आक्रमणले सिर्जना गरेको कम्पनले ईयूका लागि गम्भीर आर्थिक प्रभाव पारेको आयोगले तर्क गरेको छ । यसले गम्भीर आपूर्ति अवरोध, उच्च अनिश्चितता, बढेको जोखिम प्रिमियम, कम लगानी र उपभोक्ता खर्चका साथै ड्रोन घुसपैठ, तोडफोड र दुष्प्रचार अभियानका रूपमा अनगिन्ती हाइब्रिड आक्रमणहरू निम्त्याएको छ ।

प्रस्तावको परिचय खण्डमा भनिएको छ, ‘युरोपेली संघको अर्थतन्त्रमा हुने क्षतिलाई सीमित गर्न कोषहरू रुसलाई हस्तान्तरण हुनबाट रोक्नु तत्काल आवश्यक छ ।’

यो प्रतिबन्ध अन्तर्गत रुसका कार्यहरूले युरोपेली अर्थतन्त्रका लागि ठूलो जोखिम खडा गर्न बन्द गरेमा र मस्कोले आर्थिक र वित्तीय परिणामहरू विना नै युक्रेनलाई क्षतिपूर्ति तिर्ने भएमा मात्र २१० अर्ब युरो फुकुवा गरिनेछ । फुकुवा गर्नका लागि नयाँ विशिष्ट बहुमत आवश्यक पर्नेछ ।

धारा १२२ मूलतः सम्पत्ति रोक्कालाई थप दिगो आधारमा राख्नका लागि हो । हरेक छ महिनामा रोक्का अवधि थपिरहनु नपरोस् भनी यसो गरिएको हो ।

यस्तो रोक्का आवश्यक रहेको भनी युरोपेली परिषद्ले पहिले नै निर्णय गरिसकेको थियो । रुसले युद्धको क्षतिपूर्ति नतिरेसम्म सम्पत्ति रोक्का रहनुपर्ने युरोपेली परिषद्को निर्णय थियो । त्यसैले धारा १२२ मा आधारित निर्णय युरोपेली परिषद्को सोही निर्णयको कार्यान्वयन हो ।

गत नोभेम्बर महिनामा ट्रम्प प्रशासन र रुस सरकार क्रेमलिनले युक्रेन युद्ध अन्त्य गर्न २८ बुँदे योजना तयार पारेको युरोपेलीहरूले मिडिया रिपोर्ट पढेर थाहा पाएका थिए । योजनाको १४औं बुँदामा रुसी सम्पत्ति वाशिङटन र मस्को दुवैको व्यावसायिक लाभका लागि प्रयोग गरिनुपर्ने उल्लेख थियो । यसलाई युक्रेनका पश्चिमी सहयोगीहरूले तुरुन्तै अस्वीकार गरेका थिए ।

विशिष्ट बहुमतमार्फत सम्पत्ति रोक्का गरेर ईयू बाह्य दबाबको प्रतिरोध गर्न र अवाञ्छनीय भिटोहरू रोक्न तत्काल बलियो स्थितिमा पुगेको छ ।

यो दीर्घकालीन प्रतिबन्ध युरोपेली आयोगको रुसी सम्पत्तिलाई युक्रेनलाई सघाउन शून्य–ब्याजको क्षतिपूर्ति ऋणमा परिणत गर्ने प्रस्तावको एक महत्त्वपूर्ण स्तम्भ हो । तर, कोषको मुख्य संरक्षक बेल्जियमले यसको कडा विरोध गरिरहेको छ ।

राजदूतहरू हाल कानूनी पाठलाई दफावार अध्ययन गरिरहेका छन् । शुक्रबार र आइतबार समेत छलफल गरिने भएको छ ।
१८ डिसेम्बरमा हुने निर्णायक शिखर सम्मेलनका लागि ईयू नेताहरू भेला हुनुअघि सकेसम्म धेरै प्रश्नहरू समाधान गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । सो सम्मेलनमा उनीहरूले सन् २०२६ र सन् २०२७ का लागि युक्रेनको बजेट र सैन्य आवश्यकताहरू पूरा गर्न ९० अर्ब युरो कसरी जुटाउने भन्ने निर्णय गर्नेछन् ।

कूटनीतिकर्मीहरूका अनुसार, बेल्जियमले कानूनी पाठहरूमा दर्जनौं पृष्ठका संशोधनहरू पेस गरेको छ । सार्वजनिक नगरिएका यी संशोधनहरूले पहिले नै अत्यधिक जटिल र संवेदनशील फाइललाई अझ जटिल बनाएका छन् ।

बुधबार बेल्जियमका प्रधानमन्त्री बार्ट डे वेभरले धारा १२२ को उपयुक्तता र यसलाई सक्रिय गर्न आर्थिक आपतकालको अस्तित्वमाथि शंका व्यक्त गरेका छन् ।

‘यो यस्तो देशको पैसा हो जससँग हामी युद्धमा छैनौं,’ डे वेभरले बेल्जियमको संसदमा पत्रकारहरूलाई बताए, ‘यो दूतावासमा पसेर सबै फर्निचर निकालेर बेचेजस्तै हुनेछ ।’

आलोचनाको जवाफमा युरोपेली आयोगका प्रवक्ताले रुसको युद्धले युरोपेली अर्थतन्त्रलाई समग्र रूपमा गम्भीर खतरामा पारेको र नतिजास्वरूप धारा १२२ उपयुक्त कानूनी आधार हो ।

‘तपाईंले युद्धविना स्थिति कस्तो हुन्थ्यो भनेर हेर्नुभयो भने तपाईंले पक्कै पनि युरोपमा थप समृद्ध आर्थिक स्थिति देख्नुहुने थियो,’ प्रवक्ताले भने ।

यद्यपि बेल्जियमले क्षतिपूर्ति ऋणप्रतिको आफ्नो असन्तुष्टि लुकाएको छैन तर तीन मुख्य शर्तहरू पूरा भएमा ऊ आफ्नो समर्थन दिन इच्छुक रहेको डे वेभरले बुधबार भने ।

पहिलो शर्त सबै सदस्य राष्ट्रहरूद्वारा जोखिमको पूर्ण आपसी बाँडफाँट हो ।

आयोगले ईयू क्षेत्रमा रहेको २१० अर्ब युरो रुसी सम्पत्तिलाई कभर गर्न ग्यारेन्टीहरूलाई १०५ अर्ब युरोको दुई किस्तामा विभाजन गर्ने प्रस्ताव गरेको छ । यद्यपि, बेल्जियम न्यायिक निर्णयहरू जस्ता कुनै पनि सम्भावित घटनाहरू विरुद्ध ठूलो कभरेज चाहन्छ ।

कभरेज २१० अर्ब युरोभन्दा बढी हुन सक्ने र बेल्जियमको चिन्तालाई कम गर्न एउटै किस्तामा जोड्न सकिने कूटनीतिकर्मीहरू बताउँछन् । तर, डे वेभरले चाहेको जस्तो खुला ग्यारेन्टी दिने सम्भावना अव्यावहारिक मानिन्छ ।

दोस्रो शर्त युरोक्लियरका लागि तरलता सुरक्षा हो । सम्पत्ति समयअगावै फुकुवा गरियो भने युरोक्लियरले रुसी केन्द्रीय बैंकसँगको कानुनी दाबी पूरा गर्न नसक्ने र सम्झौता उल्लंघनको लागि जिम्मेवार ठहरिने भनी बेल्जियम चिन्तित छ ।
अब, धारा १२२ अन्तर्गतको प्रतिबन्धले समयअगावै फुकुवालाई लगभग असम्भव बनाउँछ ।

अतिरिक्त सुरक्षाको रूपमा आयोगले ग्यारेन्टीहरू सक्रिय भएमा नगद जुटाउन संघर्ष गर्ने सदस्य राष्ट्रहरूलाई ऋण दिनेछ । युरोपको केन्द्रीय बैंकले यो तरलताको ब्याकस्टप प्रदान गर्न कडा अस्वीकार गरेको छ ।

बेल्जियमको तेस्रो शर्त पूर्ण भार साझेदारी (बर्डन सेयरिङ) हो । त्यसको अर्थ हुन्छ– युरोक्लियरमा रहेको १८५ अर्ब युरो र फ्रान्स, जर्मनी, स्विडेन, साइप्रस र बेल्जियमका निजी बैंकहरूमा रहेको २५ अर्ब युरोलाई एकै ठाउँमा राखिनेछ ।

आयोगको प्रस्तावले सम्पूर्ण २१० अर्ब युरोको कोष परिचालन गर्न खोजे पनि अनुमानित १८ अर्ब युरो राख्ने फ्रान्स कति सहयोग गर्न इच्छुक छ भन्ने स्पष्ट छैन। बैंकिङ क्षेत्रमा गोपनीयता र निजता पवित्र सिद्धान्त हुन् ।

यी तीन मापदण्डहरू पूरा भएनन् र ईयू क्षतिपूर्ति ऋणको साथ अगाडि बढ्यो भने बेल्जियमले मुद्दा दायर गर्ने भनी डे वेभरले बुधबार चेतावनी दिएका छन् ।

बिहीबार बेल्जियमका अर्थमन्त्री भिन्सेन्ट भान पेटागेमले आफ्नो देश वार्तामा धेरै रचनात्मक रहने तर कुनै पनि लापरवाह सम्झौतालाई स्वीकार नगर्ने बताए ।

बेल्जियमलाई बेवास्ता गर्दै विशिष्ट बहुमतका साथ ऋण स्वीकृत गर्नु राजनीतिक रूपमा दिगो नहुने कूटनीतिकर्मीहरू स्वीकार गर्छन् । आगामी शिखर सम्मेलनमा बेल्जियमका आरक्षणहरूलाई सम्बोधन गर्न असम्भव भएमा युरोपले ९० अर्ब युरो संयुक्त ऋण जारी गर्ने प्रयास गर्नेछ । यो वैकल्पिक योजनालाई हंगेरीले असफल बनाउने निश्चित छ ।

(युरोन्युजमा प्रकाशित सामग्रीको अनुवाद)