गगन थापाको प्रस्ताबः नेपालीकै पैसाले यसरी बनाउन सकिन्छ १२०० मेगावाटको बूढीगण्डकी
काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसका नेता तथा पूर्वस्वास्थ्यमन्त्री गगन कुमार थापाले नेपालीकै पैसामा १२ सय मेगावाट विद्युत उत्पादन क्षमताको बुढीगण्डकी आयोजना बनाउन सक्ने प्रस्ताब अघि सारेका छन् ।
नेपालीसँग बुढीगण्डकी बनाउने पैसा नभएको तर्क राख्दै माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डको सरकारले बिना प्रतिस्पर्धा चिनियाँ कम्पनी चाइना गेजुवालाई बुढीगण्डकी बनाउने जिम्मा दिएको थियो । केपी ओली प्रधानमन्त्री हुँदा नै चाइना गेजुवालाई दिन खोजिएको भएकाले प्रचण्ड सरकारको उक्त निर्णयमा एमालेको पनि समर्थन थियो ।
केही दिनअघि मात्रै शेरबहादुर देउवा सरकारले बूढीगण्डकीजस्तो राष्ट्रिय गौरवको आयोजना बिदेशीलाई बनाउन दिन नहुने भन्दै चाइना गेजुवासँग प्रचण्ड सरकारले गरेको सम्झौता खारेज गरेको थियो ।
शुक्रबारको मन्त्रिपरिषदको बैठकले बूढीगण्डकी स्वदेशी लगानीमै बनाउने निर्णय गरेको छ ।
यस्तो छ पैसा जुटाउने सुत्र
नेपाली लगानीकर्ता बाटै आयोजना निर्माण्का लागि आवश्यक पर्ने २ खर्ब ५० अर्ब रुपैयाँ पुँजी जुटाउन सक्ने काठमाडौं क्षेत्र नं. ४ का सांसदका उम्मेद्वारसमेत रहेका थापाको प्रस्ताब छ ।
थापाले व्यवस्थापिका संसदको कृषि तथा जलस्रोत समितिको सभापति हुँदा नै थापाले स्वदेशीबाटै पैसा जुटाउन सक्ने पहिलो प्रस्ताब गरेका थिए ।
थापाको प्रस्ताब अनुसार नागरिक लगानी कोषबाट स्किम सञ्चालन गरी ७५ अर्ब, टेलिकमबाट स्किम सञ्चालन गरी ५० अर्ब, संसथागत लगानीकर्ताबाट २५ अर्ब, नेपाल सरकारको इक्विटी ६० अर्ब, सर्वसाधारण सेयर जारी गरी १० अर्ब, वाणिज्य बैंकहरुबाट १० अर्ब, सार्वजानिक संस्थानहरुबाट १५ अर्ब, अर्थमन्त्रालय तथा अन्यबाट ५ अर्ब रुपैयाँ संकलन गरी आयोजना निर्माण गर्न सकिने छ ।
हाल नागरिक लगानी कोषमा वर्षमा ४ लाख रुपैयाँसम्म जम्मा गर्दा त्यसको कर नलाग्ने व्यवस्था छ । यसरी कर नलाग्ने रकमलाई ‘एयरमार्क÷ गरी बुढीगण्डकी आयोजना निर्माणमा लगानी गर्ने व्यवस्था गरे वार्षिक १५ अर्ब रुपैयाँ लगानी जुटाउन सकिने थापाको प्रस्ताब छ ।
‘कर छुटको रकम कुनै न कुनै आयोजनामा लगानी गर्ने व्यवस्था अनिवार्य गर्नुपर्छ,’ थापाले भने ।
केही वार्षअघि अर्थमन्त्रालयले गरेको एक अध्ययनले पनि कर छुटको रकम ठूला आयोजनाहरुमा लगानी गर्नुपर्ने निष्कर्श निकालेको थियो ।
इथियोपियामा यस्तो माोडालिटिबाट ठू–ठूला आयोजनाहरु निर्माण गरिएको थापा बताउँछन् ।
‘मैले यो अवधारणा तयार पार्दा इथियोपियामा अभ्यास गरिएको यो मोडलको अध्यन गरेको हुँ,’ उनले भने ।
त्यसैगरी, थापाका अनुसार दूरसञ्चारको क्षेत्रबाट स्किम सञ्चालन गरी वर्षको १० अर्बका दरले ५ वर्षमा आयोजनाका लागि ५० अर्ब रुपैयाँ लगानी जुटाउन सकिन्छ ।
‘नेपाल टेलिकमको रिचार्ज कार्डमार्फत स्किम जारी गरी अर्बौ रकम उठाउन सकिन्छ, ’ थापा भन्छन्, ‘टेलिकमको रिचार्ज काड किनेर फोन खर्च गर्दा त्यसको केही प्रतिशत बुढीगण्डकी आयोजनाको सेयरकोरुपमा जम्मा हुने स्किम सञ्चालन गर्नुपर्छ । जसबाट वार्षिक ५ देखि १० अर्ब रुपैयाँसम्म लगानी जुटाउन सकिन्छ ।’
त्यस्तै, दूरसञ्चार प्राधिकरण र नेपाल टेलिकमसँग भएको अर्बाैं रकम पनि यो आयोजनामा लगानी गर्न सकिने उनको प्रस्ताब छ ।
गोर्खा र धादिङको सीमा क्षेत्रमा पर्ने यो आयोजनाले देशकै मुहार फेर्ने राष्ट्रिय गौरवको आयोजना हो ।
बूढीगण्डकी आयोजना विकास समितिले गरेको अध्ययनमा गोर्खाको घ्याल्चोक गाविस वडा नं. ९ र धादिङको सलाङ गाविस वडा नम्बर ५ मा २ सय २५ मिटर अग्लो बाँध बाध्ने उल्लेख छ । यति अग्ला ड्याम विश्वमा हालसम्म २२ वटामात्रैब नेका छन् भने दक्षिण एसियामा अहिलेसम्म एउटा पनि बनेका छैनन् ।
सुरुमा करिब १ खर्ब ५० अर्ब रुपैयाँको लागतमा २०७७ फागू १४ गतेभित्र ७ सय मेगावाट विद्युत् उत्पादनको लक्ष्य राखेको उक्त आयोजनाको विद्युत उत्पादन क्षमता वृद्धि गरी १२ सय मेगावाट बनाइएको हो । ५ सय मेगावाट क्षमता बढाएसँगै लगानी पसिन १ खर्ब रुपैयाँले बढाईएको हो ।
विकास समितिले गरेको अध्ययन अनुसार यो आयोजना बनेपछि २ खर्ब ४६ अर्बको डिजेल, १ खर्ब ४६ अर्बको पेट्रोल र ४६ अर्ब रुपैयाँ बराबरको ग्याँस खपतमा कमी आउने छ ।
पुष्प दुलाल
