भर्चुअल करेन्सी अब रहर होइन बाध्यता, सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकले पनि दियो मान्यता

काठमाडौं । भर्चुअल मुद्रा बिटक्वाइनलाई मान्यता दिने नदिने विषयमा संसारभरका मानिस र सरकारकाबीचमा चर्को विवाद छ । कुनै देशले यसलाई कानुनी मान्यता दिएका छन् भने केहीले भने यसलाई मान्यता दिन नहुने विषयमा चर्को मत राख्दै आएका छन् ।

नेपालमा पनि यस बारेमा कहस भइरहेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले भर्चुअल मुद्राका बारेमा बहस चलाएको छ । भारत सरकारले पनि चालु आर्थिक वर्षदेखि भर्चुअल मुद्रा चलाउने विषयमा आफ्नो स्पष्ट नीति सार्वजनिक गरेको छ । ६७औं वार्षिकउत्सवको अवसमा राष्ट्र बैंकका डेपुटी गभर्नर बमबहादुर मिश्रले राष्ट्र बैंकको उदेश्य नोट छाप्ने भएको भए पनि समयको माग अनुसार डिजिटल करेन्सी ल्याउनै पर्ने अवस्था आइपरेको बताएका छन् ।

‘विश्वव्यापी डिजिटल करेन्सीको प्रयोग बढ्दै गएको बेला राष्ट्र बैंकले पनि नेपालमा डिजिटल करेन्सी प्रयोगमा ल्याउने तयारी गरिरहेको छ,’ डेपुटी गभर्नर मिश्रलेभने ।

समयको आवश्यकताका रुपमा धेरै देशले आ-आफ्नै सापेक्षतामा त्यस्ता मुद्रा सञ्चालनमा ल्याउने तयारी गरेका छन् ।

यसैक्रममा पछिल्लो पटक सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकले बिटक्वाइनलाई कानूनी मुद्राका रूपमा मान्यता दिएको छ । कारोबारमा सहज हुने तथा पैसा छाप्नका लागि हुने खर्च समेत जोगिने भएकाले बिटक्वाइनलाई मान्यता दिनु र अगाडि बढाउनु जरुरी रहेको त्यहाँको सरकारको दावी छ । यस्ता प्रयास र दावीले संसारभर रहेको अमेरिकी डलरको दबदबालाई समेत कमजोर बनाइदिने स्पष्ट देखिन्छ ।

डिजिटल करेन्सी जारी नभए नेपाली मुद्राको भविष्य संकटमा

उता रुस र युक्रेन युद्धका कारण अमेकिरी डलरमा दबाव परेको छ । रसियालीले आफ्नो मुद्रा रुबलमा बाहेक अन्य कुनै पनि मुद्रामा इन्धनको कारोबार नगर्ने बताइसकेको छ । रुबलमा भुक्तानी गर्न नमानेको भन्दै दुई यूरोपियन देशमा भइरहेको ग्यासको निर्यात रोकिदिएको छ ।

युरोपेली युनियनले युरोपमा रूसी जीवाश्म ईन्धनको युग समाप्त हुन लागेको चेतावनी दिएको भएपनि तत्कालका लागि नै समस्या परेको छ । ती देशमा ग्यासको अभाव हुँदा जनजीवन नराम्ररी प्रभावित भएको छ ।

रुसको पछिल्लो कदमले एक आपूर्तिकर्ताको रूपमा उसको अविश्वसनीयता देखाएको आयोगका अध्यक्ष उर्सुला भोन डेर लेनले आरोप लगाएकी छिन् । तर युद्धमा पक्षधरता कायम गरेको तथा युक्रेनको समर्थन गरेको भन्दै रुसले कडा आपत्ति जनाएको थियो । यसअघि वार्सा र सोफियाका राजनीतिक नेताहरूले रुसी ऊर्जा कम्पनी गाजप्रोमको कदम ‘ब्ल्याकमेल’ भएको बताएका थिए । यसबाट भर्चुहल मुद्राको आवश्यकता झनै बढर गएको पाइएको छ ।

समाचार संस्था रोयटर्सका अनुसार बुधबार मात्रै सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकका राष्ट्रपतिले बिटक्वाइनलाई कानुनी मुद्रा बनाउने विधेयकमा हस्ताक्षर गरेका छन् । अघिल्लो साता सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकको संसदले सर्वसम्मत रूपमा उक्त विधेयक पारित गरेको थियो।

यसबाट सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकका नागरिकको अवस्थामा सुधार हुनेछ भनेर राष्ट्रपतिले यो विधेयकलाई समर्थन गरेको राष्ट्रपति कार्यालयका एक अधिकारीले जानकारी दिएको छन् ।

कूल ४८ लाख बढी जनसंख्या भएको सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकमा सुन र हिराका धेरै खानी रहेको त्यहाँको सञ्चारमाध्यमले जनाएको छ । तर यो मुलुक संसारका सबैभन्दा गरिब र अल्पविकसित मुलुकमा पर्ने विश्व बैंकले जनाएको छ ।

बिटक्वाइनलाई कानुनी मान्यता दिएपछि मुलुकमा नयाँ अवसरको ढोका खुल्ने राष्ट्रपति कार्यालयको भनाइ छ । यसअघि गतवर्ष एल साल्भाडोर क्रिप्टोकरेन्सीलाई कानुनी मान्यता दिने संसारकै पहिलो मुलुक बनेको थियो ।

बिटकोइनको वैधानिकीकरणले समग्र क्रिप्टो बजारको लागि के अर्थ राख्छ ? भन्ने जिज्ञासा पनि यतिबेला संसारभर नै उठेको छ ।

संसारको पहिलो विकेन्द्रीकृत क्रिप्टोकरेन्सी हो वा डिजिटल सिक्का जुनसुकै नाममा पनि चिन्न सकिन्छ । यो २००८ मा आविष्कार गरिएको थियो तर मुख्य प्रयोग २०१० बाट शुरु भएको थियो ।

पहिले बिटक्वाइनलाई शंकाको नजरले हेरिन्थ्यो । तर, अहिले यो विश्वको सबैभन्दा लोकप्रिय क्रिप्टोकरेन्सी बनेको छ । विश्वका हजारौं कम्पनीहरूले लेनदेनको लागि बिटक्वाइन अपनाएका छन् । मध्यअमेरिकी देश एल–साल्भाडोरमा पनि बिटक्वाइनलाई कानुनी मुद्राको रूपमा मान्यता दिइएको तथा सेन्ट्रल अफ्रिकन रिपब्लिकले पनि यसलाई आत्मसात् गरेको अवस्थामा यसको प्रचारप्रसार झनै बढी भएको छ ।

बिटक्वाइनले यति छोटो समयमा धेरै लामो यात्रा गरेको छ । यसको वैधानिकताको प्रभाव भारत र अन्य देशहरूमा पनि परेको छ । यसको लोकप्रियता यस तथ्यबाट अनुमान गर्न सकिन्छ कि बीटीसीदेखि आइएनआर गुगलमा सबैभन्दा धेरै खोजिएको खोज शब्दको रुपमा देखिएको छ ।

बिटकोइनको लागि कानूनी मुद्रा स्थिति हुनुको अर्थ के हो ? भन्ने प्रश्न यससँगै जोडिएको छ ।

बिटक्वाइनको प्रयोगलाई विश्वका केही देशहरूमा वैधानिकता दिइएको छ, तर आफ्नो अस्तित्वको १२ वर्षमा कुनै देशमा कानुनी मुद्राको स्थिति प्राप्त गर्नु यसको लोकप्रियताको अर्को उदाहरण हो ।

गत वर्ष, ७ सेप्टेम्बर २०२१ मा एल-साल्भाडोरले बिटक्वाइनलाई कानूनी मुद्रा स्थिति प्रदान गरेर प्रचलित फिएट र डिजिटल मुद्रा बीचको भिन्नतालाई समाप्त गरेको थियो । कानुनी टेन्डर बन्नु भनेको कर, सार्वजनिक वा निजी शुल्क र व्यापार लेनदेनका लागि सरकारले स्वीकार गर्नेछ बताएका थिए ।

एल साल्भाडोरले बिटकोइनलाई कानूनीरुपमा मान्यता दिँदा त्यसले समग्र अमेरिकन देशहरुलाई प्रभावित बनाएको थियो ।

बिटक्वाइनको वैधानिकीकरणपछि एल साल्भाडोरको अर्थव्यवस्था धेरै परिवर्तन भएको बताइएको छ । देशको १४ प्रतिशतभन्दा बढी व्यापार बिटक्वाइनमार्फत् गरिन्छ । पर्यटन क्षेत्रमा उत्साहको वातावरण छ भने बिटक्वाइन स्वीकार गर्ने संस्थाहरु खुसी भएका छन् ।

एल-साल्भाडोरले १ बिलियन बराबरको बिटक्वाइन बन्डहरू जारी गरेको छ । त्यसबाट भू-तापीय ऊर्जा प्रयोग गरेर डिजिटल सम्पत्ति उत्पादन गर्न बिटकोइन शहर स्थापना गर्न प्रयोग गरिनेछ । शैक्षिक संस्थाहरूले बिटक्वाइन र क्रिप्टोप्रति सचेतना फैलाउन थालेका छन । अन्य देशहरू र क्षेत्रहरू पनि बिटक्वाइनलाई वैध बनाउने बाटोमा अग्रसर छन् ।

एल साल्भाडोरको पाइला पछ्याउँदै केही अन्य देशहरू र क्षेत्रहरू पनि बिटक्वाइनलाई वैध बनाउने बाटोमा छन् । यसमा पोर्चुगल, होन्डुरस र मडेराको स्वायत्त क्षेत्रहरू समावेश छन् । यहाँ प्रोस्पेराका बासिन्दाहरूले बिटक्वाइनमा पुँजीगत लाभ कर तिर्नु पर्दैन र कर र अन्य शुल्क तिर्न बिटक्वाइन प्रयोग गर्न सक्षम हुनेछन् ।

थप रूपमा, दक्षिण प्रशान्त महासागरको देश टोंगाले भविष्यमा राष्ट्रिय कोषहरू बिटक्वाइनमा सार्नुका साथै बिटक्वाइनलाई कानुनी मुद्रा बनाउन ४ चरणको प्रस्ताव गरेको छ । मेक्सिकोको संसदले पनि बिटक्वाइनलाई कानुनी टेन्डर बनाउन चासो देखाएको छ ।

बिटक्वाइन क्रिप्टो बजारमा कानुनी मुद्रा बनेको खण्डमा फाइदाहरू के हुनेछ भन्ने बारेमा बिटकोइनले ४२ प्रतिशत सेयरको साथ सम्पूर्ण क्रिप्टो बजारमा प्रभुत्व जमाउने भएकोले, यसले क्रिप्टो बजारलाई बलियो बनाउनेछ भनिएको छ ।

वास्तविक समय भुक्तानी र व्यापार लेनदेन को लागी बिटकोइन को प्रयोग मा वृद्धि हुनेछ । एल साल्भाडोर त्यसको खास उदाहरण हो ।

मानिसहरूले बिटक्वाइनबाहेक अन्य क्रिप्टो परियोजनाहरूमा विचार गर्न थाल्नेछन् । किनभने बिटक्वाइन प्रयोग गरेर सबै वित्तीय समाधानहरू सम्भव हुन सक्दैनन् ।
बिटक्वाइनका यी उपलब्धिहरूका कारण, बहुभुजजस्ता क्रिप्टोहरू पनि भारतमा लोकप्रिय भइरहेका छन् । बीटसी र भारतीय मुद्राजस्ता शब्दको खोजले यसलाई पुष्टि गर्दछ ।

अब धेरैभन्दा धेरै मानिसहरूले केन्द्रीय बैंकहरूको डिजिटल मुद्रा प्रयास गर्ने विचार गर्नेछन् । यससँगै बजारमा रहेको साझा मुद्रासँग डिजिटल मुद्राको सहअस्तित्व पनि कायम हुनेछ । क्रिप्टो माइनिङका लागि बढीभन्दा बढी हरित खनन् माध्यमहरू अपनाउनमा जोड दिइनेछ ।

अहिलेसम्म फिट मुद्रा अर्थात् कागजी मुद्रालाई मात्र मुद्रा मानिन्थ्यो तर अब कागज र डिजिटल मुद्राको विभेद समाप्त हुँदै गएको छ । प्रयोगको लागि मान्यता प्राप्त हुनुको साथै, बिटक्वाइनलाई विश्वका धेरै देशहरूमा कानुनी मान्यताको रूपमा बढ्दो रूपमा स्वीकार गरिएको छ । यो सम्पूर्ण क्रिप्टो बजारको लागि भविष्यको लागि सुनौलो चिन्ह हो ।