चीनका राष्ट्रपति सीले भारतीय समकक्षीलाई पठाएको त्यो पत्र, जसले सम्बन्ध सुधारको जग बसाल्यो

एजेन्सी । चीनका राष्ट्रपति सी चिनपिङले भारतीय समकक्षी द्रौपदी मुर्मुलाई पत्र लेखेर दुई देशबीच चिसिएको सम्बन्ध सुधार गर्ने संकेत दिएको ब्लूमबर्ग सञ्चारमाध्यमले समाचार प्रकाशन गरेको छ ।

ब्लूमबर्गलाई यसको जानकारी दिने एक भारतीय अधिकारीका अनुसार, भारतको मोदी सरकारले चीनसँग सम्बन्ध सुधार गर्न गम्भीर प्रयास भने गत जुन महिनादेखि मात्र सुरु गरेको हो । त्यतिबेला अमेरिकासँगको व्यापार वार्ता तनावपूर्ण बन्दै गएको थियो र मे महिनामा भारत–पाकिस्तानबीच भएको चार दिनको भिडन्तपछि तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले युद्धविराम गराएको दाबी गरेपछि नयाँ दिल्ली असन्तुष्ट बनेको थियो ।

गत मार्च महिनामा सीले भारतकी राष्ट्रपति मुर्मुलाई पत्र पठाएपछि बेइजिङले दुवै देशबीचको सम्बन्धलाई ड्रागन र हात्तीको नाच भनेर वर्णन गर्दै वक्तव्य जारी ग‍र्यो । त्यसपछि उपराष्ट्रपति हान चङजस्ता उनका शीर्ष अधिकारीहरूले पनि यही वाक्य प्रयोग गरेर दुई देशबीचको सम्बन्ध तात्दै गएको बताए ।

ट्रम्पले लगाएको भन्सार शुल्कले आहत बनेका भारत र चीनले सन् २०२० को गलवानमा भएको हिंस्रक भिडन्तको तिक्तता पार गर्दै सिमाना विवाद समाधानको प्रयासलाई दोब्बर बढाउने सम्झौता गरेका थिए । यही साता प्रधानमन्त्री मोदी सात वर्षपछि पहिलोपटक चीन भ्रमणमा जाँदैछन् ।

भारत–चीन सम्बन्धमा आएको यो सुधारले अमेरिकामा ठूला प्रभाव पार्ने देखिन्छ । दशकौंदेखि अमेरिकाले नयाँ दिल्लीलाई चीनको उदयविरुद्ध सन्तुलनको रूपमा हेरेको थियो । तर, ट्रम्पले अचानक भारतीय निर्यातमा ५० प्रतिशत भन्सार शुल्क लगाएर त्यो रणनीति भंग गरेका थिए । त्यसले मोदी सरकारलाई अचम्ममा पारेको थियो ।

बेइजिङस्थित सेन्टर फर चाइना एन्ड ग्लोबलाइजेशन का अध्यक्ष हेनरी वाङका अनुसार, भारत र चीनको सम्बन्ध अहिले उकालो लागेको छ । ग्लोबल साउथका नेताका रूपमा उनीहरूले आपसमा अझै गहिरो संवाद गर्नैपर्ने उनको भनाइ छ ।

“ट्रम्पले भारतविरुद्ध लगाएको भन्सार शुल्कले भारतलाई रणनीतिक स्वतन्त्रता र स्वाधीनता कायम राख्नैपर्ने अनुभूति गराएको छ,” वाङले थपे ।

यही महिनामा चीनले भारततर्फ यूरिया आपूर्ति गर्ने रोक केही हदसम्म हटाएको छ । भारत संसारकै सबैभन्दा ठूलो यूरिया आयातकर्ता हो ।

हाल व्यापारिक परिमाण सानो भए पनि भविष्यमा यो व्यापार बढ्दै गएर विश्वव्यापी आपूर्ति र मूल्य दबाब कम गर्न सक्छ ।

ब्लूमबर्ग स्रोतका अनुसार, अदानी समूह चिनियाँ ईभी कम्पनी बीवाईडीसँग सहकार्य गर्ने तयारीमा छ । यसबाट अर्बपति गौतम अदानीको समूहले भारतमै ब्याट्री उत्पादन गर्ने र स्वच्छ ऊर्जा क्षेत्रमा आफ्नो विस्तार गर्ने योजना अघि बढाउनेछ ।

केन्द्र सरकारले हालै चिनियाँ नागरिकलाई पर्यटक भिसा दिने व्यवस्था पनि गरेको छ । अमेरिकापछि चीन भारतको दोस्रो ठूलो व्यापार साझेदार हो र भारतलाई आफ्नै उत्पादन उद्योग विस्तार गर्न चीनबाट महत्त्वपूर्ण सामग्री आवश्यक पर्छ ।

भारत र चीनका सम्बन्धमा सुधार देखिएको छ तर दुई एसियाली शक्तिबीच पूर्ण विश्वास तुरुन्तै फर्कने सम्भावना छैन । उनीहरू वर्षौंदेखि प्रतिस्पर्धीका रूपमा देखिँदै आएका छन् र केही महिनाअघि चीनले पाकिस्तानलाई हतियार तथा जानकारी उपलब्ध गराउँदा सम्बन्धमा पुनः चिसोपन देखिएको थियो ।

ट्रम्पले भारतप्रति देखाइरहेको आक्रोश पनि भारतले पाकिस्तान–भारत विवादमा उनको मध्यस्थताको दाबी अस्वीकार गरेको कारणले हो । मोदीले जुन महिनामा ट्रम्पसँगको फोन वार्तामा ती दाबीलाई प्रत्यक्ष चुनौती दिएका थिए । त्यसपछि ह्वाइट हाउसको भाषामा परिवर्तन आएको दुईजना भारतीय अधिकारीहरूले ब्लूमबर्गलाई बताएका छन् ।

भारतले रुसबाट सस्तो तेल आयात जारी राखेकाले ट्रम्प भारतप्रति झन् असन्तुष्ट भएका छन् । त्यसले युक्रेनविरुद्ध रुसको युद्धलाई सहयोग पु‍र्याइरहेको ट्रम्पको भनाइ छ । तर, मोदीले यसबारे पछि हट्ने कुनै पनि संकेत देखाएका छैनन् । बरु यसै महिनामा भारत सरकारले रुससँग आर्थिक सहयोग अझ गहिरो बनाउन नयाँ सम्झौता समेत गरेको छ ।