हवाई जहाज ‘डिले’ हुनुमा को जिम्मेवार ?

आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय उडान विभिन्न कारणले ढिलो हुने गरेको छ । विमानस्थलको भिजिबिलिटी, इनरुट मौसम, वायुसेवा र विमानस्थलको कारण उडान ढिलो हुने गरेको छ । जाडो र वर्षातको समयमा अलि बढी मौसमको कारण उडान रद्ददेखि डिलेसम्म हुन्छ भने अन्य समयमा ट्राफिक जामदेखि प्राविधक कारणसम्ममले वायुसेवा कम्पनीको उडान ढिलो हुने गरेको छ ।

काठमाडौं । मर्मतका क्रममा २३ कात्तिकदेखि रातीको समयमा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बन्द छ । विमानस्थल बन्द हुँदा यसअघि उडान भइरहेकाको तुलनामा ३० प्रतिशतले उडान कटौती भएको छ ।

आन्तरिक वायुसेवा कम्पनीको ३० प्रतिशतसम्मले उडान कटौतीको असर यात्रु सेवामा परिरहेको छ । विमानस्थल राती १० बजे अगाडि र विहान ८ बजेपछि मात्रै खुल्ने गर्छ । विमानस्थल खुल्नासाथ हरेक दिन उडान भइहाल्ने अवस्थासमेत हुँदैन ।

जहाज उडानका लागि आवश्यक भिजिबिलिटी सबै दिन नपुग्ने हुँदा जहाज उडान ढिलो हुन्छ । भिजिबिलिटी कम हुँदा आँखाले हेरेर गर्ने उडान (भिएफआर फ्लाईट) हुन सक्दैन । प्रविधिको सहायताले गर्ने उडान (आइएफआर)बाट मात्रै उडान गर्न सबै विमानस्थलमा प्रविधि नभएकोले आन्तरिक उडान धेरै प्रभावित हुने गर्छ । त्यसो त आइएफआरबाट मात्रै उडान हुने अवस्थामा पनि न्यून भिजिबिलीटी हुँदा अन्तर्राष्ट्रिय उडान पनि डिले हुने गरेको त्रिभुवन आन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका प्रवक्ता रेन्जी शेर्पाले बताए ।

शेर्पाले क्लिकमान्डुसँग भने ‘आइएफआरबाटबा हुने उडानमा विमानस्थलको भौगोलिक क्षेत्र अनुसारको न्यूनतम भिजिबिलीटी निर्धारण भएको हुन्छ भने भिएफआरमा न्यूनतम ५ किलोमिटर हुनै पर्छ ।’

काठमाडौं विमानस्थलकाके हकमा आइएफआरमा पनि न्यूनतम १६ सय भिजिबिलीटी आवश्यक पर्छ अन्यथा जहाजको उडान अवतरण डिले हुने गरेको छ । आइएफआरबाट उडान हुने विमानस्थलमा न्युनतम १६ सय सबै विमानस्थलमा चाहिने भएपनि त्यो भन्दा बढी भिजिबिलिटी चाहिने विमानस्थल पनि भएका कारण आइएफआरबाट उडान हुने भएपनि काठमाडौंको तुलनामा पोखरा विमानस्थलमा धेरै चाहिने हुन्छ ।

विमानस्थलको डिजाइन, टोप्रोगाफी, इन्टुमेन्टल सिस्टमबाट जहाज अवतरण गर्ने माध्यम भएकोसहितको कारण पनि भिजिबिलीटी आवश्यक हुन्छ । ठूला जहाजको हकमा क्याटागोरीअनुसार थप भिजिनबिलिटी पनि आवश्यक हुन्छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय वायुसेवाका जहाज भिएफआर भए पनि आइएफआरमै उडान र अवतरण हुने गर्छ । भिएफआरबाट मात्रै उठान गर्न खोजियो भने उडान डिलो हुन्छ ।

नेपालका आन्तरिक उडानमा एटीआर क्षमताका ठूला जहाज जानेमा सुर्खेत, तुम्लिङटार, भरतपुरमा भिएफआरबाट उडान हुने गरी इक्युपमेन्ट जडान भएको छैन । ती विमानस्थलमा उडान हुन अनिवार्यरुपमा भिजुअल फ्लाइट हुनैपर्छ ।

त्यतिमात्रै नभएर हवाई उडान सुरक्षाको लागि मौसमको समयमा गन्तव्य विमानस्थल र नजिककैको अर्को बैकल्पिक विमानस्थलसमेत खुला हुने व्यवस्था गरिएको हुन्छ । त्यस्तो अवस्थामा बैकल्पिक विमानस्थल खुला हुँदा गन्तव्य विमानस्थलमा घाम लागिरहेको छ भने पनि उडान नहुन सक्छ जसको असर उडान डिले हुने गरेको पनि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थका प्रवक्ता शेर्पाले बताए ।

किन हुन्छ हवाई जहाज डिले ?

आन्तरिक उडानमा पनि विमानस्थल अनुसार न्यूनतम भिजिबिलिटी आवश्यक पर्छ । अहिले जाडोको मौसम हो । जाडो मौसममा तराई क्षेत्रका विमानस्थल ढिलो मात्रै खुल्छ ।

‘कतिपय अवस्थामा प्राविधिक समस्या आउँदा र विमानस्थल जति ढिलो खुल्छ त्यति नै उडानमा ढिलो हुन्छ’, बुध्द एयरका वरिष्ठ प्रवन्धक रुपेश जोशीले भने, ‘वायुसेवा कम्पनीहरु सकेसम्म जहाज डिले नगरी उडान गर्न चाहन्छ । तर कतिपय अवस्थामा मौसमको कारण, कतिपयमा प्राविधि तथा र इनरुटको मौसममा आउने खराबीका कारण उडान हुन नसक्दा डिले हुने गरेको पाइन्छ ।’

जोशीका अनुसार वायुसेवा कम्पनीले हरेक उडान समयमा नै हुन्छ भन्ने आधारमा टाइट उडान तालिका बनाएका हुन्छन् । एउटा उडान कुनै कारणवस भएन वा ढिलो भयो भने त्यसको असर अरु उडानमा पनि पर्ने हुँदै हुँदा उडान डिले हुने गर्छ ।

मौसम अनुसार पनि आन्तरिक विमानस्थलको सञ्चालन हुने भएकाले पनि उडानमा असर पर्ने गरेको छ । जाडो मौसममा विहान अधिकांश विमानस्थल ढिलो खुल्छन् भने वर्षातको समयमा पनि इजरुट मौसम बिग्रिएका कारण उडान नहुने हुन्छ ।

जोशीले भने ‘काठमाडौंबाट पोखरामा विहान ७ बजेदेखि नै उडान हुने गरेको छ । एक दिन ११ बजेपछि मात्रै उडान भयो भने त्यो दिनभरको उडान तालिका अन्य विमानस्थलमा जाने वायुसेवाकोसमेत प्रभावित हुने गर्छ ।’ एउटा विमानस्थलमा हुने उडान ढिलाइको असरका कारण ढिलो हुँदै गएको उडान तालिका मिलाउँदै जानुपर्ने भएकेले अर्को अर्को विमानस्थलमा पनि हुँदै जाने गरेको पनि उनले बताए ।

अन्य वायुसेवाको तुलनामा बुध्द एयरको भने एउटा उडानमा प्राविधिक समस्या आउँदैमा सबै उडान प्रभावित हुँदैन् । बुध्द एयरको जहाज संख्या धेरै भएकोले उडान तालिकामा प्रभाव पर्ने गरी अर्को जहाजबाट व्यवस्थापन मिलाइहाल्ने गरेको पनि जोशीले बताए । बुध्दसँग हाल १९ वटा जहाज छन् । यी मध्ये एउटा जहाजलाई जगेडामा राखेर मात्रै उडान तालिका बनाउने गरेको सो वायुसेवाले जानकारी दिएको छ ।

जहाज उडान ढिलो हुनुको प्रमुख कारण काठमाडौं विमानस्थलमा ट्राफिक जाम र मौसम हुने गरेको छ । त्यसपछि अरु प्राविधिक कारण, वायुसेवा र विमानस्थलको कारण हुने गरेको छ ।

उडान डिलेपछि यात्रु प्राथमिकता कति ?

उडान डिले हुँदा सम्बन्धित वायुसेवाको उडानै नहुने र एकपछि अर्को उडानका यात्रुको चाप बढ्दै जाने हुँदा वायुसेवा कम्पनी र विमानस्थललाई यात्रुको व्यवस्थापन निकै टाउको दुखाइ बन्ने गरेको छ । यात्रुले दबाब दिने, उडान नहुँदाको सास्तीलाई आक्रोसितसमेत हुने गरेका छन् । जसका कारण एउटा उडान ढिलो हुँदा यात्रुको चाप बढ्ने हुँदा यात्रु व्यवस्थापनमा समस्या हुने गरेको छ।

पछिल्लो समय विमानस्थल मर्मतका कारण नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले नै उडान कटौती गरिदिएको छ । यसको व्यवस्थापन गर्ने जिम्मा सम्बन्धित वायुसेवाको हो । उडान ढिलो भएको विषयमा यात्रुले यात्रा गर्न नचहादा भने पैसा फिर्ता दिने व्यवस्थासमेत छ ।

आन्तरिक उडानमा १ घण्टा र अन्तर्राष्ट्रिय उडानमा दुई घण्टा उडान ढिलो भएको अवस्थामा सम्बन्धित यात्रुले यात्रा रद्द गरेर सम्बन्धित वायुुसेवाबाट पूर्णरुपमा भाडा फिर्ता माग गर्न सक्छन् । उडान ढिलो भएको अवस्थामा वा रद्द भएको उडानको विषयमा अर्को उडानबाट व्यवस्थापन हुने पनि सम्बन्धित वायुसेवा कम्पनीको भनाइ छ । आन्तरिक उडानमा जुनसुकैमा पनि एक घण्टाभन्दा ढिलो उडानको भएको अवस्थामा भने पैसा फिर्ता मागेको अवस्थामा सबै वायुसेवाले दिने गरेका छन् ।