राष्ट्र बैंकको नजरमा कुन बैंकमा कति जोखिम, कसलाई कति क्यापिटल चार्ज लगायो ? (सूचिसहित)

काठमाडौं । जोखिम बढ्न थालेपछि नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंकहरुलाई मर्जर तथा एक्विजिसनमा जान तीब्र दबाब दिएको छ । बैंकहरु एग्रेसिभ हुँदा जोखिम बढेको राष्ट्र बैंकको निष्कर्श छ ।

‘राष्ट्र बैंकको अन साइड र अफ साइड इन्स्पेक्सन्सले बैंकहरुमा जोखिम बढेको देखियो, हामीले बासल-३ को नियमअनुसार बैंकहरुलाई विभिन्न शीर्षकमा क्यापिटल चार्ज लगाएका छौं,’ राष्ट्र बैंकको सुपरिभिजनका एक निर्देशकले क्लिकमाण्डूसँग भने, ‘बैंकहरुमा जोखिम बढेपछि वित्तीय क्षेत्र संकटमा नपरोस् भनेर मर्जरमा जान दबाब दिनु परेको हो ।’

जोखिमका विषयमा राष्ट्र बैंकले विभिन्न ११ शीर्षकमा बैंकहरुलाई क्यापिटल चार्ज लगाउन सक्छ । यसरी राष्ट्र बैंकले लगाएको क्यापिटल चार्ज बैंकहरुले पुँजीकोष अनुपात गणना गर्दा जोड्नुपर्छ । यसरी जोड्दा बैंकहरुको पुँजी अनुपातमा नकरात्मक असर गर्छ ।

यी १३ बैंकलाई मर्जरमा जान तीब्र दबाब, कुन कुन हुन् ती ? (सूचिसहित)

बासल-३ लागू भएपछि बैंकहरुले वित्तीय विवरण प्रकाशित गरेरसँगै बासेल डिस्कोलजर पनि सार्वजनिक गर्नुपर्ने हुन्छ । उक्त बासल डिस्कोलजरमा राष्ट्र बैंकको सुपरीवेक्षण विभागले अनसाइट र अफसाइट अध्ययन गरेर जोखिम व्यवस्था गर्न दिएको निर्देशनअनुसार जोखिमको व्यवस्था गरेको रिपोर्ट पनि उल्लेख गर्नुपर्ने हुन्छ ।

हामीले यो रिपोर्ट बैंकहरुले चैत मसान्तसम्मको प्रकाशित गरेको बासल डिस्कोलजरबाट तथ्यांकले लिएर तयार पारेका हौं ।

बैंकहरुको बासल डिस्कोलजर हेर्दा आधा दर्जन बढी बैंकले निकै बढी जोखिम लिएको देखिन्छ ।

जोखिम न्यूनिकरण गर्न बिग मर्जरः गभर्नर

राष्ट्र बैंकका गभर्नर डा. चिरञ्जीबी नेपालले बैंकहरुमा जोखिम बढेको भन्दै जोखिम न्यूनिकरणका लागि बिग मर्जर गराउने नीति लिनुपरेको बताउँदै आएका छन् ।

थोरै पुँजी कारण सानो जोखिम आउँदा नै बैंकहरुले ठूलो समस्यामा पर्नसक्ने भन्दै ०७२ साउन ५ गतेको मौद्रिक नीतिमार्फत गभर्नर डा. नेपालले वाणिज्य बैंकहरुको न्यूनतम चुक्ता पुँजी ४ गुणाले बढाएर ८ अर्ब रुपैयाँ पुर्याउने नीतिगत व्यवस्था गरेका थिए । अहिले सबै बैंकले तोकिएको चुक्ता पुँजी पुर्याइसकेका छन् । यद्यपि बैंकहरुको जोखिम भने घट्न सकेको छैन ।

‘जोखिम न्यूनिकरण गर्दै नेपाली बैंकहरु बलियो भएर विकसित देशहरुमा शाखा स्थापना गरी कारोबार गर्न सक्ने हैसियतमा पुगुन भनेर बिग मर्जर गराउन खोजिएको हो,’ केही दिनअघिको एक सार्वजानिक कार्यक्रममा गभर्नर डा. नेपालले भनेका थिए ।

स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंकमा सबैभन्दा कम जोखिम

राष्ट्र बैंकको सुपरिभिज विभागका अनुसार नेपालमा सञ्चालित २८ वटा वाणिज्य बैंकमध्ये स्ट्यान्डर्ड चार्टर्डले सबैभन्दा कम जोखिम लिएर काम गरेको छ । राष्ट्र बैंकले चार्टर्डलाई सञ्चालन जोखिममा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

स्मरण रहोस्, स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंक संसारकै केही उत्कृष्ट बैंकहरुमध्ये एक हो ।

बैंकहरुले पैसाको व्यवसाय गर्छन् । त्यसकारण यो व्यवसाय अरु व्यवसायभन्दा बढी संवेदनशील हुन्छ । जसकारण बैंकहरुले जोखिम व्यवस्थापनमा बढी ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ ।

बैंक डुब्यो भने आम सर्वसाधारणको निक्षेप पनि डुब्ने खतरा भएकाले संसारभर नै बैंकिङका नियमहरु निकै कडा हुन्छन् ।

माछापुच्छ्रे, एभरेष्ट र एसबिआईमा पनि कम जोखिम

स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंकपछि कम जोखिम लिएर काम गर्ने बैंकको सूचिमा छन्, माछापुच्छ्रे, एभरेष्ट र नेपाल एसबिआई बैंक । राष्ट्र बैंकले यी ३ वटा बैंकलाई सञ्चालन जोखिम र व्यवस्थापन जोखिममा २/२ प्रतिशतले क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

नविल, इन्भेष्टमेन्ट, एनआइसी एशिया, लक्ष्मी, मेगा र बिओकेमा बराबर जोखिम

चार्टर्ड, माछापुच्छ्रे, एभरेष्ट र एसबिआइपछि राष्ट्र बैंकको नजरमा नविल, इन्भेष्टमेन्ट, एनआइसी एशिया, लक्ष्मी, बैंक अफ काठमाण्डू, मेगा बैंक कम जोखिम लिएर काम गर्ने बैंक हुन् ।

राष्ट्र बैंकले नविल बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा ३ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ भने इन्भेष्टमेन्ट बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा ३ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

त्यसैगरी, एनआइसी एशिया बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा ३ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । पछिल्लो समय एग्रेसिभ भएर अघि बढेको एनआइसी एशियाले जोखिम व्यवस्थापनमा पनि अहिलेसम्म राम्रो पफर्मेन्स गरेको राष्ट्र बैंकले लगाएको चार्ज प्रष्ट हुन्छ ।

त्यस्तै, लक्ष्मी बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा २ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ, भने बैंक अफ काठमाण्डू र मेगा बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा ३ र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

सानिमा र प्रभुमा पनि बराबर जोखिम

त्यसैगरी, सानिमा र प्रभु बैंकलाई सञ्चालन र व्यवस्थापन जोखिममा राष्ट्र बैंकले ३/३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ भने सिटिजन्स बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

जति कम जोखिम, उति राम्रो संस्था

‘राष्ट्र बैंकले विभिन्न किसिमका जोखिममा लगाएको क्यापिटल चार्ज ४/५ प्रतिशत हुनु भनेको राम्रो हो अर्थात् एकदमै कम जोखिम छ भनिएको हो तर त्योभन्दा बढी जोखिम हुनु भनेको राम्रो होइन अर्थात निकै बढी जोखिम छ भनिएको हो,’ एक बैंकरले भने, ‘बढी जोखिम लिने बैंकलाई थप बिजनेश गर्न कठिन हुन्छ । थप बिजनेश गर्न नसकेपछि नाफा बढाउन सकिँदैन । अनि नाफा बढाउन नसकेपछि लगानीकर्तालाई दिने प्रतिफल पनि बढ्दैन ।’

कुमारी र सिद्धार्थमा बराबर जोखिम

त्यस्तै, कुमारी बैंकलाई राष्ट्र बैंकले सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।
सिद्धार्थ बैंकलाई राष्ट्र बैंकले सञ्चालन जोखिममाा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

एनएमबि र सनराइज बैंकको ३ शीर्षकमा जोखिम

एनएमबि बैंकलाई भने राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमा क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । एनएमबिलाई सञ्चालन जोखिममा ३ प्रतिशत, व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत र मार्केट डिसिप्लेन डिस्कोलजरमा २ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

त्यसैगरी, सनराइजलाई पनि ३ शीर्षकमै क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । सनराइजलाई सम्पत्ति तथा दायित्व व्यवस्थापन जोखिममा १ प्रतिशत, सञ्चालन जोखिममा ३ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत चार्ज लगाएको हो ।

हिमालयन र एनबीले बराबर जोखिम लिए

हिमालयन बैंक र नेपाल बंगलादेश बैंकलाई राष्ट्र बैंकले सञ्चालन जोखिममा ५ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

सरकारी बैंकमा पनि जोखिम उस्तै

त्यसैगरी, पूर्णसरकारी स्वामित्वको राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकलाई सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ४ प्रतिशत चार्ज लगाइएको छ भने सरकारी लगानीको कृषि विकास बैंकलाई ३ शीर्षकमा क्यापिटल चार्ज लगाइएको छ । कृषि विकास बैंकलाई सम्पत्ति तथा दायित्व व्यवस्थापन जोखिममा १ प्रतिशत, सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

नेपाल बैंकलाई पनि राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमा क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । नेपाल बैंकलाई सम्पत्ति तथा दायित्व व्यवस्थापन जोखिममा १ प्रतिशत, सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा २ प्रतिशत चार्ज लगाएको छ ।

ग्लोबल र सेञ्चुरीमा बराबरले पनि जोखिम लिए

त्यस्तै, सेञ्चुरी बैंकलाई पनि राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमा क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । सेञ्चुरीलाई सम्पत्ति तथा दायित्व व्यवस्थापन जोखिममा १ प्रतिशत, सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ४ प्रतिशत चार्ज लगाएको छ ।

त्यस्तै ग्लोबल बैंकलाई पनि राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमा ३/३ प्रतिशतका दरले क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । ग्लोबललाई सञ्चालन जोखिममा ३ प्रतिशत, व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत र मार्केट डिसिप्लेन डिस्कोलजर रिस्कमा ३ प्रतिशत चार्ज लगाएको छ ।

प्राइम, सिभिल, जनता र एनसीसी बैंकले बढी जोखिम लिए

त्यसैगरी, प्राइम बैंकलाई पनि राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमै क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । प्राइमलाई खुद तरल सम्पत्ति जोखिममा ३ प्रतिशत, सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

त्यसैगरी, सिभिल बैंकलाई पनि राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमै क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । सिभिललाई सम्पत्ति तथा दायित्व व्यवस्थापन जोखिममा १ प्रतिशत, सञ्चालन जोखिममा ५ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ४ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।

जनता बैंकलाई राष्ट्र बैंकले ३ शीर्षकमा क्यापिटल चार्ज लगाएको छ । जनतालाई सञ्चालन जोखिममा ४ प्रतिशत, व्यवस्थापन जोखिममा ३ प्रतिशत र मार्केट डिसिप्लेन डिस्कोलजर जोखिममा ३ प्रतिशत चार्ज लगाएको हो ।

त्यसैगरी, एनसीसी बैंकलाई राष्ट्र बैंकले सञ्चालन जोखिममा ५ प्रतिशत र व्यवस्थापन जोखिममा ५ प्रतिशत क्यापिटल चार्ज लगाएको छ ।