नेपालबाट निर्यात बढेपछि भारतीय व्यापारीले थाले प्रशोधित तेल रोक्ने लबिइङ

विराटनगर । साफ्टा सुविधाअन्तर्गत शून्य भन्सार शुल्कमा नेपालबाट भारतमा निर्यात हुँदैआएको खानेतेल र घिउ निकासीमा रोक लगाउन त्यहाँका उद्योगी व्यवसायीले उच्च तहमा लबिङ गर्न सुरु गरेका छन् ।

दक्षिण एसियाली स्वतन्त्र व्यापार क्षेत्र (साफ्टा) सुविधाअन्तर्गत नेपाल र बंगलादेशबाट भारतमा भित्रिने रिफाइनरी(प्रशोधित) खानेतेल र घिउका कारण त्यहाँका उद्योग र बजार प्रभावित भएको भन्दै स्थानीय उद्योगी व्यवसायीले प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग भेटेर निकासी रोक्न माग गरेका छन् ।

भारतीय उद्योगी र व्यवसायीले नेपालबाट भारतमा निर्यात हुने यस्तो तेल र घिउको निकासीमा गिद्धेनजर लगाएपछि नेपालका उद्योगहरु प्रभावित हुने पूर्वी नेपालका उद्योगी व्यवसायीले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

विराटनगरको जोगवनी नाकामार्फत यस्तो तेल र घिउ ठूलो परिमाणमा नेपालबाट भारतमा निर्यात हुँदै आएको छ । पूर्वी नाकाबाट भारतमा निर्यात हुने औद्योगिक उत्पादनमध्ये रिफाइनरी तेल पहिलो सूचीमा छ ।

कोशी प्रदेशमा सञ्चालनमा रहेका ८ सहित मुलुकभरका २६ वटा रिफाइनरी घिउ तेल उद्योगले तेस्रो मुलकवाट कच्चा सोयाविन आयल र क्रुड पाम आयल आयात गरी प्रशोधन गरी तयार भएको तेल साफ्टा सुविधाअन्तर्गत शून्य भन्सार शुल्कमा भारत निर्यात गर्दैआएका छन् ।

भारतीय रिफाइनरी तेल उद्योगीले नेपाल र बंगलादेशबाट शून्य भन्सार शूल्कमा भित्रिने रिफाइनरी तेलले स्थानीय उद्योग मारमा परेको जनाउदै प्रधानमन्त्री मोदी र वाणिज्य तथा उद्योग मन्त्री पियुष गोयलसँग भेटवार्ता गर्दै नेपाल र बंगलादेशबाट हुने निकासीमा रोक लगाउन ज्ञापनपत्र बुझाएका थिए ।

नेपालवाट रिफाइनरी तेल निकासी हुँदा भन्सार शूल्क लाग्दैन । निकासीकर्ताले जीएसटी शुल्कमात्र तिर्नुपर्छ ।

उता भारतले कच्चा पदार्थको रुपमा क्रुड पाम आयल आयात गर्दा स्थानीय उद्योगहरुको हकमा साढे २२ प्रतिशत भन्सार शुल्क तोकेको छ।

नेपालका उद्योगीले क्रुड पाम आयल आयात गर्दा १० प्रतिशत भन्सार शुल्क र १३ प्रतिशत मूल्य अभिवृद्धि कर (भ्याट) तिर्नुपर्ने व्यवस्था छ।

विराटनगर भन्सारले जोगवनी नाकावाट निकासी हुने १० प्रमुख औद्योगिक उत्पादनमध्ये रिफाइनरी तेललाई पहिलो सूचीमा राखेको छ ।

यो नाकाबाट गत् पुस महिनामा मात्रै ३ अर्ब रुपैयाँबराबरको भटमासको रिफाइन तेल र १ अर्ब ६ करोड रुपैयाँबराबरको सुर्यमुखी रिफाइन तेल निकासी भएको तथ्याङ्क छ ।

जोगवनी नाकावाट चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनामा ५ अर्ब ४२ करोड ६४ लाख रूपैयाँको भटमासको तेल र १ अर्ब ३४ करोड ८ लाख रूपैयाँको सुर्यमुखीको रिफाइन तेल निकासी भएको भन्सार कार्यालयले जनाएको छ ।

भारतमा उत्पादित अधिकांश औधोगिक उत्पादन साफ्टा अन्तर्गत शून्य भन्सार शुल्कमा नेपालमा भित्रिँदा कुनैपनि नेपाली उद्योगी व्यवसायीले त्यसको विरोध गरेका छैनन् ।

नेपाल घिउ तेल उत्पादक एशोसिएशनका केन्द्रीय सदस्य विपिन कावराले नेपालबाट निर्यात भइरहेको तेल घिउको सवालमा भारतीय उद्योगीबाट नेपाल-भारत व्यापार सन्धिविपरित विरोध भइरहेको जानकारी दिए ।

‘आफ्ना औधोगिक उत्पादन साफ्टा अन्तर्गत शुन्य भन्सार शुल्कमा अन्य मुलुकमा निर्वाध रुपमा निर्यात गर्न खोज्ने भारतले अर्को मुलुकको पनि यही सुविधाअन्तर्गत निकासी गर्न दिनुपर्छ,’ क्वालिटी आयल रिफाइनरी प्राइभेट लिमिटेडका सञ्चालकसमेत रहेका कावराले क्लिकमान्डुसँग भने,‘भारतीय व्यापारीको यो विरोध दुई मुलुकबीचको व्यापार सन्धि विपरित छ ।’

भारतको माग र आपूर्तिको श्रृंखलामा नेपालवाट भित्रिने रिफाइनरी तेल घिउले त्यहाँको बजार हिस्सा एक प्रतिशत पनि प्रभावित नपारेको उनको भनाई छ ।

उनले भने,‘नेपाली उत्पादनले भारतीय उद्योग र त्यहाँको बजारलाई प्रभावित गर्छ भन्ने विषय नै हास्यास्पद छ ।’

भारतीय सञ्चारमाध्यमले नेपालवाट निकासी हुने रिफाइनरी तेलका बारेमा गलत प्रचार गरेका कारण त्यहाँका उद्योगी व्यवसायीले यो समस्या सिर्जना गरेको कावराको आरोप छ ।

बागमती आयल उद्योगका सञ्चालक तथा उद्योग संगठन मोरङका वरिष्ठ उपाध्यक्ष नन्दकिशोर राठीका अनुसार नेपालबाट निकासी हुने रिफाइनरी तेलको हिस्सा भारतीय बजारमा ०.१ प्रतिशत पनि छैन ।

‘नेपालको उत्पादनले भारतीय उद्योगलाई प्रभाव पार्‍यो भन्नु आफैंमा अपत्यारिलो छ,’ राठीले क्लिकमान्डुसँग भने,‘त्यसमा पनि भारतले साफ्टा अन्तर्गत निकासी भइरहेको रिफाइनरी तेललाई रोक्न मिल्दैन । यो विषयमा समस्या आए जीटुजीमार्फत समाधान खोज्नु पर्छ ।’

बाबा भेजिटेबल आयल उद्योगका सञ्चालक प्रकाश मुन्दडाले साफ्टा अन्तर्गत निकासी हुँदै आएको रिफाइनरी तेलको भारतले निर्यात रोक्न नमिल्ने बताए ।

साफ्टा सुविधामा निर्यात हुँदै आएको औधोगिक उत्पादन कुनै कारणबस निर्यात रोकिए कोटा प्रणालीमार्फत निर्यात गर्न पाउनुपर्ने नेपाल उद्योग परिसंघ कोशीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष समेत रहेका मुन्दडाको भनाइ छ ।

मोरङ उद्योग व्यापार संघका अध्यक्ष अनुपम राठीले भारतमा नेपालबाट निर्यात भइरहेको रिफाइनरी तेल रोक्ने प्रयास भइरहेको जानकारी दिए ।

उनले यो समस्याको समाधान गर्न सरकार समयमै सजग हुनुपर्ने बताए ।

‘अहिले निकासी रोक्ने प्रयास भइरहेको छ । रोकिँदा नेपाली उद्योग बन्द गर्नुको विकल्प छैन । समयमै यसको निकास ननिस्के ठूलो समस्या उत्पन्न हुन सक्छ,’ राठीले भने ।