स्प्रेडको नयाँ गणनाविधिले बैंकहरुको १७ अर्ब बढी आम्दानी घट्ने, कुन बैकको कति घट्छ ? (सूचिसहित)
काठमाडौं । चालू आर्थिक वर्षको पुस मसान्तसम्ममा नविल बैंकले २ अर्ब १७ करोड ६८ लाख रुपैयाँ नाफा कमायो । यो अवधिमा बैंकले १ खर्ब ३९ अर्ब २८ करोड रुपैयाँ निक्षेप संकलन गरेर १ खर्ब ३० अर्ब ७१ करोड रुपैयाँ कर्जा प्रबाह गर्यो ।
यो अवधिमा बैंकले ३ अर्ब ८ करोड रुपैयाँ सञ्चालन आम्दानी गर्यो ।
पुस मसान्तमा बैंकको कर्जा-पुँजी-निक्षेप अनुपात (सीसीडी रेसियो) ७८.५० प्रतिशत छ । अर्थात् नविल बैंकले १०० रुपैयाँ निक्षेप लिएर ७८.५० रुपैयाँ मात्रै ऋण दियो ।
बाँकी रहेको २१ रुपैयाँ ५० पैसामध्ये ४ रुपैयाँ बिनाब्याज अनिवार्य नगद मौज्दात राख्यो भने १७ रुपैयाँ ५० पैसा ३/४ प्रतिशत ब्याज आउने सरकारी बण्डहरुमा लगानी गर्यो । सरकारी बण्डमा गरिएको लगानीबाट आउने आम्दानी बैंकको कूल ब्याज आम्दानीको भारित औषतलाई ०.८५ प्रतिशत मान्दा बैंकको स्प्रेड दर ५.६२ प्रतिशत हुन आउँछ । पुस मसान्तमा बैंकको स्प्रेड दर ४.७७ प्रतिशत छ ।
राष्ट्र बैंकको स्प्रेडसम्बन्धी नयाँ नीतिले सरकारी बण्डमा गरिएको लगानीबाट प्राप्त आम्दानीलाई स्प्रेडमा गणना गर्न पाइँदैन ।
स्प्रेड घटाएर बैंकहरुको आम्दानीमा अंकुश लगाइरहेका बेला व्यवसायीहरुले बैंकको ब्याज बढी भएको भन्दै आन्दोलन गरे । व्यवसायी आन्दोलनमा उत्रिएपछि बैंकहरुले स्प्रेडको गणनाविधि नै परिवर्तन गर्यो । नयाँ गणनाविधिले बैंकहरुको मोटो आम्दानी घट्दा नाफा ह्वात्तै घट्ने देखिएको छ ।
बैंकहरुले अहिले स्प्रेड दर ५ प्रतिशतसम्म कायम गर्न पाउँछन् । तर, ०७६ असार मसान्तसम्ममा स्प्रेड दर ४.५० प्रतिशतमा झारिसक्नु पर्ने भएको छ । जसअनुसार नविल बैंकले आगामी असार मसान्तसम्मा १.१२ प्रतिशतले स्प्रेड दर घटाउनुपर्ने हुन्छ । यो स्प्रेडदर घटाउँदा अहिलेको वासलातको आधारमा बैंकको आम्दानी १ अर्ब ४६ करोड रुपैयाँले घट्छ । जबकी बैंकको नाफा नै २ अर्ब १७ करोड छ ।
यो त एउटा उदाहारण मात्रै हो ।
सबैभन्दा बढी असर त कृषि विकास बैंक बैंकलाई पर्छ । स्प्रेडको नयाँ गणनाविधि अनुसार कृषि विकास बैंकको आम्दानी ३ अर्ब १५ करोड ४९ लाख रुपैयाँ आम्दानी घट्छ ।
एनआइसी एशिया बैंकले चालू आर्थिक वर्षको पुस मसान्तसम्मा १ खर्ब ७५ अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ निक्षेप संकलन गरी १ खर्ब ४९ अर्ब ३० करोड रुपैयाँ कर्जा प्रवाह गरेको छ । यो अवधिमा बैंकले १ अर्ब ५१ करोड १४ लाख रुपैयाँ नाफा कमाएको छ ।
जबकी नयाँ गणना विधिअनुसार एनआइसी एशिया बैंकको आम्दानी १ अर्ब ९८ करोड ५७ लाख रुपैयाँले घट्ने देखिन्छ । किनभने पुस मसान्तसम्ममा यो बैंकको स्प्रेड दर ४.९८ प्रतिशत छ ।
नयाँ गणनाविधिले गर्ने औषत असर ०.८५ प्रतिशत हो । त्यसलाई जोड्दा बैंकको कूल स्प्रेड दर ५.८३ प्रतिशत हुन्छ । राष्ट्र बैंकले भनेको ४.५० प्रतिशतमा झार्न बैंकले १.३३ प्रतिशतले स्प्रेड दर घटाउनु पर्ने देखिन्छ ।
उद्योगी/व्यवसायीको दबाबमा परेर राष्ट्र बैंकले गरेको एउटा व्यवस्थाले वाणिज्य बैंकहरुको १७ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी आम्दानी घट्ने देखिएको हो ।
राष्ट्र बैंकले बैंकहरुले निक्षेपमा दिने र कर्जामा लिने ब्याजदर बीचको अन्तर (स्प्रेड दर) मा गरेको कडाइले बैंकहरुको अर्बौं बराबरको आम्दानी घट्ने भएको हो ।
बैंकहरुको नाफा बढी भएको भन्दै आलोचना भइरहेका बेला स्प्रेडको गणनाविधि परिवर्तन गरेर राष्ट्र बैंकले बैंकको नाफामा अंकुश लगाउने नीति अबलम्बन गरेको हो ।
वित्तीय क्षेत्र विकास रणनीतिले बैंकहरु स्प्रेडदर घटाउँदै लैजाने नीति लिएको छ । उक्त नीतिलाई राष्ट्र बैंकले चालू आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिमार्फत नै बैंकहरुको स्प्रेडदर घटाउने उल्लेख गरेको थियो ।
मौद्रिक नीतिले ०७६ असार मसान्तसम्ममा स्प्रेड दर ४.५ प्रतिशत भन्दा बढी राख्न नपाइने भनेको छ । राष्ट्र बैंकले गत पुसमा परिपत्र जारी गर्दै ०७५ चैत मसान्तसम्ममा बैंकहरुको स्प्रेड दर ४.७५ प्रतिशतमा झार्नुपर्ने व्यवस्था गरिसकेको छ ।
‘सबैले बैंकहरुले अर्बौं नाफा कमाएको मात्रै देखे तर कति लगानी गरेर कति नाफा कमाएका छन् भनेर कसैले देखेनन्,’ सानिमा बैंकका सीइओ भुवन दाहालले भने, ‘पछिल्लो ५ वर्षमा अधिकांश बैंकहरुको सम्पत्तिमाथिको प्रतिफल (आरओइ) घटिरहेको छ ।’
यसअघि बैंकहरुले स्प्रेड दर ५ प्रतिशतसम्म राख्न पाउँथे । स्प्रेड घटाएर बैंकहरुको आम्दानीमा अंकुश लगाइरहेका बेला व्यवसायीहरुले बैंकको ब्याज बढी भएको भन्दै आन्दोलन गरे ।
व्यवसायी आन्दोलनमा उत्रिएपछि बैंकहरुले स्प्रेडको गणनाविधि नै परिवर्तन गर्यो । नयाँ गणनाविधिले बैंकहरुको मोटो आम्दानी घट्दा नाफा ह्वात्तै घट्ने देखिएको छ ।
‘ब्याजदर अन्तर गणना गर्ने विद्यमान विधिमा परिमार्जन गरी कर्जा र निक्षेपको भारित औसत ब्याजदरका आधारमा ब्याजदर अन्तर गणना गर्ने व्यवस्था मिलाइनेछ,’ मौद्रिक नीतिको मध्यावधि समीक्षामा राष्ट्र बैंकले भनेको छ ।
स्प्रेडको नयाँ गणनाविधि अनुसार औषतमा बैंकहरुको स्प्रेड दर ०.८५ प्रतिशतले घट्ने देखिएको प्राइम बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत नारायणदास मानन्धर बताउँछन् ।
पूरानो गणनाविधि अनुसार कुनै बैंकले १०० रुपैयाँ निक्षेप लिएर ७९/८० रुपैयाँ ऋण दिन्थ्यो । ४ रुपैयाँ बिनाब्याज अनिवार्य नगद मौज्दात (सीआरआर) राख्थ्यो भने १६ रुपैयाँ सरकारी बण्डहरुमा लगानी गर्थ्यो । सरकारी बण्डहरुमा लगानी गर्दा कम ब्याजदर पाइन्छ ।
जसअनुसार कूल ब्याजदरमा सरकारी बण्डहरुमा गरिएको लगानीबाट बैंकहरुलाई हुने आम्दानीको हिस्सा ०.८५ प्रतिशत हुन्थ्यो ।
बैंकहरुले १०० रुपैयाँ निक्षेप लिएर ८० प्रतिशत लगानी गर्दा उक्त ८० प्रतिशत ऋणमा ०.८५ प्रतिशत जोडेर ब्याज लिन्थे । तर, अब यो आम्दानी घट्ने भएको छ ।
तत्कालिन गभर्नर खतिवडाले ९ महिनापछि सच्याएको सुत्र राष्ट्र बैंकले ५ बर्षपछि पूरानै अवस्थामा फर्किएको छ ।
स्प्रेडको नयाँ गणना विधिअनुसार बैंकहरुले सरकारी बण्डमा गरेको लगानीलाई जोडेर स्प्रेड दर मिलाउन नपाउने भएका छन् । अब कायम हुने स्प्रेड दर बैंकहरुले १०० रुपैयाँ निक्षेप संकलन गर्दा तिरेको ब्याज र ८० रुपैयाँ लगानी गर्दा ऋणीसँग लिने ब्यादर बीचको अन्तर चैत मसान्तमा ४.७५ प्रतिशत र असार मसान्तमा ४.५० प्रतिशतभन्दा बढी राख्न पाइने छैन ।
‘स्प्रेडको नयाँ गणनाविधि लागू भएपछि बैंकहरुको निकै धेरै आम्दानी घट्छ’ सीइओ मानन्धरले क्लिकमाण्डूसँग भने, ‘आम्दानी घटेपछि नाफा घट्छ । नाफा घटेपछि लगानीकर्ताले पाउने प्रतिफल पनि घट्छ ।’
पछिल्ला वर्षहरुमा बैंकहरुको प्रतिफल घटिरहेको अवस्थामा आएको यो नीतिले बैंकिङ क्षेत्र धारासायी हुने बैंकरहरु बताउँछन् ।
‘सबैले बैंकहरुले अर्बौं नाफा कमाएको मात्रै देखे तर कति लगानी गरेर कति नाफा कमाएका छन् भनेर कसैले देखेनन्,’ सानिमा बैंकका सीइओ भुवन दाहालले भने, ‘पछिल्लो ५ वर्षमा अधिकांश बैंकहरुको सम्पत्तिमाथिको प्रतिफल (आरओइ) घटिरहेको छ ।’
अर्थतन्त्रको मेरुदण्ड मानिने बैंकिङ क्षेत्र धारासायी हुँदा अर्थतन्त्र नै धारासायी हुन्छ भनेर बुझ्नु पर्ने उनको भनाई छ । त्यसैगरी, सेयर बजारको ७५ प्रतिशतभन्दा बढी बैंकिङ क्षेत्रको हिस्सा छ । बैंकको प्रतिफल घट्ने वित्तिकै सेयर बजारमा ठूलो संकट आउने जानकारहरु बताउँछन् ।
स्प्रेड दरको नयाँ गणनाविधि अनुसार नेपाल बैंकको १ अर्ब १४ करोड ९७ लाख, नेपाल एसबिआइ बैंकको १ अर्ब १० करोड ९२ लाख र प्रभु बैंकको १ अर्ब ७ करोड ५० लाख रुपैयाँ आम्दानी घट्ने देखिएको छ ।
एभरेष्ट बैंकको ७७ करोड ३२ लाख र नेपाल इन्भेष्टमेन्ट बैंकको ७५ करोड १७ लाख रुपैयाँ बराबरको आम्दानीमा घट्ने भएको छ ।
त्यसैगरी, स्ट्याण्र्ड चार्टर्ड बैंकको ६० करोड ६५ लाख, जनता बैंकको ५४ करोड ७३ लाख, मेगा बैंकको ५४ करोड ६५ लाख र नेपाल बंगलादेश बैंकको ५१ करोड ४० लाख रुपैयाँ आम्दानी घट्ने देखिन्छ ।
त्यस्तै, सानिमा बैंकको ४५ करोड, बैंक अफ काण्माण्डूको ३७ करोड, सिद्धार्थ बैंकको ३३ करोड, माछापुच्छ्रे बैंकको ३२ करोड र लक्ष्मी बैंकको ३० करोड रुपैयाँ आम्दानी घट्ने देखिन्छ ।
त्यसैगरी, एनएमबि बैंकको २९ करोड, एनसीसी बैंकको २५ करोड, सनराइज बैंकको २३ करोड र ग्लोबल आइएमइ बैंकको १६ करोड रुपैयाँ बराबरको आम्दानी घट्ने भएको छ ।
तर, अहिले जुन बैंकको स्प्रेड दर साढे ३ प्रतिशत छ । ती बैंकलाई भने नयाँ गणना विधिले असर गर्दैन ।
उदाहारणका लागि अहिले प्राइम कमर्शियल बैंकको स्प्रेड दर ३.६२ प्रतिशत छ । यसमा सरकारी बण्डमा लगानी गर्दा हुने औषत आम्दानी ०.८५ प्रतिशत जोड्दा ४.४७ प्रतिशत स्प्रेड दर हुन आउँछ । जबकी राष्ट्र बैंकले नै ४.५० प्रतिशतसम्म राख्न पाइन्छ भनेको छ ।
त्यस्तै, सिभिल बैंकको स्प्रेड दर ३.२३ प्रतिशत छ । यसमा ०.८५ प्रतिशत जोड्दा ४.०८ प्रतिशत हुन्छ । यो राष्ट्र बैंकले गरेको ब्यवस्थाभन्दा पनि ०.४२ प्रतिशतले कम हो । त्यस्तै, सेञ्चुरी बैंकको स्पेड दर ३.६३ प्रतिशत छ । तसर्थ सेञ्चुरीको आम्दानी पनि स्प्रेडको नयाँ गणनाविधिले असर गर्दैन ।
सिटिजन्स बैंकको स्प्रेड दर ३.४५ प्रतिशत छ । यो बैंकको आम्दानीमा पनि स्प्रेडको नयाँ गणनाविधिले असर गर्दैन ।
युवराज खतिवडाको असफलता, चिरञ्जीबी सफल होलान् ?
नेपाल राष्ट्र बैंकले ०७० असोज २४ गते पहिलो पटक निर्देशन जारी गरेर ऋणमा लिने र निक्षेपमा दिने ब्याजको अन्तर (स्प्रेड दर) कार्यन्वयनमा ल्याउन घोषणा गरेको थियो।
त्यतिखेर गभर्नर थिए अहिलेका अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडा । उनले जारी गरेको स्प्रेड सम्बन्धी निर्देशनमा १०० रुपैयाँ निक्षेप उठाउँदा ८० प्रतिशत ऋण दिन पाइन्थ्यो। १०० को लागत र ८० रुपैयाँको आम्दानीको अन्तर ५ प्रतिशत हुनुपर्ने व्यवस्था थियो।
बैंकरहरुले तीब्र आलोचना गरे । त्यसपछि बैंकरको दबाब थेग्न जसकेर राष्ट्र बैंक ०७१ साल असार २६ गते निर्देशन सच्यायो ।
नयाँ ब्यवस्थापछि १०० रुपैयाँबाट ८० रुपैयाँ ऋण दिएर उब्रिएको २० रुपैयाँ सरकारी ऋणपत्रमा लगानी गरेर हुने आम्दानी पनि स्प्रेडदरमा मूल्यांकन गर्न पाइने व्यवस्था गरियो ।
तत्कालिन गभर्नर खतिवडाले ९ महिनापछि सच्याएको सुत्र राष्ट्र बैंकले ५ बर्षपछि पूरानै अवस्थामा फर्किएको छ । अहिले बैंकहरुले फेरि यो व्यवस्था हटाउन तीब्र दबाब दिइरहेका छन् । गभर्नर डा.चिरञ्जीबी नेपालले दबाब थेग्न सक्लान् कि नसक्लान् ?
Rs:000
| Statement of Financial Position | Loan and advances | Deposits | Profit /(loss) for the period | Net Interest Spread(Current) | Adjusted Net Interest Spread | Impact on Income | Impact on Income |
| SBL | 97,507,052 | 106,384,918 | 1,069,444 | 3.99% | 4.84% | 0.34% | 331,524 |
| LBL | 70,571,251 | 75,894,566 | 723,792 | 4.08% | 4.93% | 0.43% | 303,456 |
| KBL | 70,772,203 | 75,448,539 | 676,244 | 3.38% | 4.23% | 0.00% | – |
| NICA | 149,303,944 | 175,764,356 | 1,511,459 | 4.98% | 5.83% | 1.33% | 1,985,742 |
| MBL | 74,653,510 | 85,176,247 | 781,379 | 4.08% | 4.93% | 0.43% | 321,010 |
| NBBL | 51,403,457 | 52,471,689 | 793,309 | 4.65% | 5.50% | 1.00% | 514,035 |
| NCC | 58,442,377 | 64,717,387 | 741,174 | 4.08% | 4.93% | 0.43% | 251,302 |
| EBL | 105,927,470 | 124,177,926 | 1,429,916 | 4.38% | 5.23% | 0.73% | 773,271 |
| Nepal SBI | 90,923,707 | 97,837,621 | 1,022,790 | 4.87% | 5.72% | 1.22% | 1,109,269 |
| BOK | 73,538,302 | 80,218,277 | 737,541 | 4.16% | 5.01% | 0.51% | 375,045 |
| NABIL | 130,710,675 | 149,382,011 | 2,176,861 | 4.77% | 5.62% | 1.12% | 1,463,960 |
| SCB | 50,968,614 | 65,984,118 | 1,145,346 | 4.84% | 5.69% | 1.19% | 606,527 |
| NIB | 127,416,902 | 142,106,652 | 1,975,571 | 4.24% | 5.09% | 0.59% | 751,760 |
| HBL | 98,836,632 | 106,107,324 | 1,367,043 | NA | 0.00% | 0.00% | – |
| CZBIL | 60,474,435 | 65,124,281 | 770,346 | 3.45% | 4.30% | 0.00% | |
| GBIME | 102,408,455 | 113,175,953 | 1,229,387 | 3.81% | 4.66% | 0.16% | 163,854 |
| PCBL | 72,604,017 | 76,727,057 | 1,060,896 | 3.62% | 4.47% | 0.00% | – |
| SRBL | 67,753,770 | 76,062,607 | 792,754 | 4.00% | 4.85% | 0.35% | 237,138 |
| NMB | 85,375,659 | 88,070,975 | 1,109,942 | 3.99% | 4.84% | 0.34% | 290,277 |
| PRABU | 88,159,869 | 104,981,380 | 1,041,816 | 4.87% | 5.72% | 1.22% | 1,075,550 |
| JBNL | 63,651,032 | 68,438,423 | 634,698 | 4.51% | 5.36% | 0.86% | 547,399 |
| MEGA | 65,849,351 | 70,859,462 | 732,045 | 4.48% | 5.33% | 0.83% | 546,550 |
| CIVIL | 43,550,637 | 43,084,586 | 359,716 | 3.23% | 4.08% | -0.42% | – |
| CCBL | 58,898,024 | 64,127,818 | 518,168 | 3.63% | 4.48% | -0.02% | – |
| SANIMA | 77,226,975 | 85,680,841 | 982,085 | 4.23% | 5.08% | 0.58% | 447,916 |
| NBL | 85,798,472 | 105,678,286 | 1,661,496 | 4.99% | 5.84% | 1.34% | 1,149,700 |
| RBB | 134,879,753 | 181,596,629 | 2,409,962 | NA | 0.00% | 0.00% | – |
| ADB | 107,312,576 | 110,132,753 | 1,364,294 | 6.59% | 7.44% | 2.94% | 3,154,990 |
पुष्प दुलाल
