त्यो हिप्पी संस्कार, यसरी भयो इतिहास (फोटो फिचरसहित)

काठमाण्डौ । सन् १९६० देखि १९७० सम्म स्वतन्त्रता र प्रेमको नारासहित हिप्पी युगको सुरुवात भयो । युरोपटबाट टर्की, इरान, अफगानस्तान, पाकिस्तान, भारतहुँदै नेपालसम्म आइपुगेको हिप्पी यात्रा अब इतिहास भएको छ ।

हिप्पी यात्रा आजको विश्व पर्यटनको पायोनियर मानिन्छ । पर्यटनलाई सधैँ विलासी र खर्चिलो मानिने समयमा हिप्पी यात्राले थोरै पैसा र कम खर्चमा पनि यात्रा गर्न सकिने प्रमाणित गरेको थियो ।

हिप्पी ट्रेलको यात्रा हाइकिङ, बस तथा रेलबाट तय गरिन्थ्यो । पूँजीवादमा प्रवेश गर्दै गरेको युरोपका लागि हिप्पी ट्रेल ठूलो टाउको दुखाइ भएको थियो ।

युरोपियन पूँजीवादको चपेटामा परेकाहरुका लागि लण्डन र एम्स्र्टडम स्वतन्त्रता र प्रेमका पहिला बिन्दु थिए । अर्थात्, हिप्पी यात्राका जन्म युरोपका यी दुई शहरबाट भएको हो ।

युरोपबाट युगोस्लाभिया र ग्रिसका आईसल्याण्ड हुँदै स्वतन्त्रता र प्रेमको हिप्पी नारा टर्कीसम्म पुग्यो । टर्कीबाट, अंकारा, इरान, तेहरान हुँदै अफगानस्तानको काबुलसम्म हिप्पी यात्रा पुग्यो । अफगानस्तानबाट खेवरपाश हुँदै हिप्पी यात्रा पेशावर र लाहोरसम्म पुग्यो । लाहोरबाट कश्मिर, गोवा, दिल्ली हुँदै यो यात्रा काठमाडौँसम्म पुग्यो ।

अहिले पनि यो ट्रेल पर्यटनका लागि भर्जिन ट्रेल छ । ६० दशकमा हिप्पी अभियानले पहिल्याएको यो रुट आजको युगका लागि इतिहास अध्ययनको ठूलो मार्ग र केन्द्र बन्नसक्छ ।

हिप्पी ट्रेलमा पहिलोपटक बेलायती बस कम्पनीले सन १९५७ मा बस सञ्चालन गरेको थियो । ६० को दशकपछि यात्रीको संख्या बढ्दै गएपछि हिप्पी ट्रेलमा अन्य बस कम्पनी पनि थपिए ।

पहिलोपटक यो ट्रेलमा हिप्पीको रुपमा परिचय बनाउनेहरु सन् १९६७ मा देखा परेका थिए । तत्कालीन समयमा हिप्पी शब्दले लामो कपाल पालेका मानिसलाई चिनाउँथ्यो ।

हिप्पीवादले ‘रहस्यमयी पूर्व’ भन्ने अभियान पनि उत्पादन गरेको थियो । विश्व प्रख्यात सांगीतिक समूह बिटल्सले १९६८ मा भारत भ्रमण गरेपछि हिप्पीवाद झन् मौलाएको थियो । युरोपमा हिप्पीवादको प्रभाव झन् विस्तार भएको थियो ।

हिप्पीवाद युरोपबाहेक अमेरिका, क्यानडादेखि एटलान्टिकसम्म पुगेको थियो । यस बाहेक अष्ट्रेलियन र न्युजिल्याण्डका युवा जमातहरु हिप्पीवादका अगुवा थिए । हिप्पी ट्रेलमा यात्रा गर्ने गोरो छाला भएका सबैले पश्चिमा देशको प्रतिनिधित्व गर्न थाले ।
हिप्पी यात्राले जन्माएको ‘रहस्यमयी पूर्व’को नारा युरोपभरी फैलिएको थियो ।

हिप्पी ट्रेलमा आध्यात्मिक ज्ञान लिन आउने पनि थिए । पश्चिमको कठोर जीवनशैलीबाट मुक्त हुन हिप्पी ट्रेलमा यात्रा गर्नेपनि थिए । विश्व भ्रमण गर्छु भन्नेहरुपनि हिप्पी ट्रेलको यात्रामा थिए ।

हिप्पी ट्रेलमा यात्रा गर्ने सबै साहसिक यात्री थिए । तर, यी सबैलाई हिप्पी नै भने भन्न सकिदैन् ।

सन् १९६० को दशकको उत्तराद्र्धमा अचानक लामो कपाल पालेका, एकजुट भएर मानवियताको वकालत गर्छौ भन्दै प्रेम र स्वतन्त्रताका नारा लगाउने युवा जमात यो ट्रेलमा देखा पर्न थाले ।

यस्ता युवाहरु यो रुटमा गाँजा सेवनका लागि आउने गर्थे । यिनीहरु नै हिप्पी थिए । यो रुट विश्व कै सबैभन्दा धेरै गाँजा उत्पादन हुने क्षेत्रमा पर्छ । यो युवा जमातले नै यो ट्रेललाई हिप्पी ट्रेल नामाकरण गर्यो ।

अफगानिस्तान, चित्राल, कश्मिर तथा नेपालमा गाँजा खेती र उत्पादन मात्रै होइन गाँजा सेवनपनि वैध थियो । जसको लाभा उठाउन हिप्पीले कुनै कसर बाँकी राखेनन् ।

हिप्पी ट्रेलमा लागुपदार्थको अत्याधिक व्यापार हुन थालेपछि केही कडाई गरियो र गाँजा उत्पादन तथा सेवनमा समेत कडाई गरियो । पश्चिमा देशले आफ्ना युवा जमात लागु पदार्थको दुव्र्यसनमा फस्ने भन्दै हिप्पी ट्रेलमा रहेका देशलाई गाँजामा कडाई गर्न निर्देशन दिए ।

यसरी युरोप, अमेरिका जस्ता देशलेपनि हिप्पी ट्रेलमा कडाई गरे अर्कोतिर हिप्पी ट्रेलमा रहेका देश तथा स्थानमापनि पश्चिमा देशको निर्देशनमा गाँजामा कडाई हुन थालेपछि हिप्पी ट्रेल बस सेवा सञ्चालन गर्ने कम्पनीले अवैध तरिकाले यात्रु ओसार पसार गर्न थाले ।

सार्वजनिक तथा पर्यटकीय बस भन्दा निजी कार, मोटरसाईकल, भ्यानले यात्रु ओसार्न थाले । ६ हजार माईलको यो यात्रामा कर्यौ अग्ला पहाड थिए, मरुभूमि थिए र कच्चि सडक थिए ।

हिप्पी रुटको सुरुवाती बिन्दु थियो टर्कीको इस्तानबुल । युरोपबाट सबै यात्री यही जम्मा हुन्थे । टर्कीसम्म युरोपबाट सहजै पुग्न सकिन्थ्यो । इस्तानबुलबाट कतिपय यात्री दक्षिणतर्फ लागेर लेवनानसम्म जान्थे । लेवनान मध्ये पूर्वको ठूलो गाँजा उत्पादनक देश थियो ।

टर्कीबाट पूर्व लाग्ने यात्रीको पहिलो गन्तव्य अफगानस्तान हुन्थ्यो । यहाँ गाँजा लगायतका अन्य लागु पदार्थको उपलब्धता सहज थियो ।

अफगानस्तानबाट यो रुट विभिन्न भागमा विभाजन हुन्थ्यो । एउटा रुट थियो पाकिस्तान हुँदै भारत र नेपाल पुग्ने । कतिपय हिप्पी यात्री उत्तरतर्फ लागेर चित्राल पुग्ने गर्थे । तर, धेरैजसो यात्री भने भारततर्फ हानिन्थे । कश्मिर, मनाली जस्ता क्षेत्रबाट हिप्पीहरु भारत प्रवेश गर्थे ।

जाडो मौसममा धेरैजसो हिप्पी यात्री गोवातर्फ जान्थे । गोवामा गाँजा उत्पादन नहुने भएपनि यहाँ गाँजा भने प्रशस्तै मात्रामा पाइन्थ्यो ।

गोवा, कश्मिर र मनालीको यात्रापछि हिप्पीको अन्तिम गन्तव्य हुन्थ्यो काठमाडौं । नेपालमा सन् १९७३ सम्मपनि गाँजा पसल थिए । हिप्पीहरु माझ नेपालमा विश्व कै उत्कृष्ट चरेस पाइने चर्चा थियो ।

यो कालमा भिसा पनि सहजै उपलब्ध हुन्थ्यो । बेलायती पासपोर्ट बाहकलाई नेपाल तथा भारत पस्न भिसा पनि आवश्यक हुन्थेन ।

हिप्पी ट्रेलमा यात्रा गर्ने धेरैजसो यात्री आफु भारत जान लागेको बताउँथे । उनीहरुले कहिल्यै आफुलाई हिप्पी भनेर पनि चिनाएनन् । उनीहरु आफुलाई ‘फ्रिक्स’ भन्न रुचाउँथे । काठमाडौंमा त फ्रिक स्ट्रिट पनि छ । जसको आधिकारिक नाम झोँचे टोल हो ।

हिप्पी ट्रेलमा यात्रा गर्ने कतिपय यात्री भने आफुलाई ओभरल्याण्ड भन्न रुचाउँथे । अग्ला हिमाल, पहाड तथा मरुभूमिको मार्ग भएर यात्रा गरिने भएकाले ओभरल्याण्ड भन्ने गरिन्थ्यो ।

यो ट्रेलका हरेक महत्वपूर्ण बिन्दुमा होटल तथा रेष्टुरेण्टको कमि थिएन । जहाँ गाँजा पनि सहजै उपलब्ध हुन्थ्यो । यो ट्रेलको लागि कुनै आधिकारिक टुर गाईड पनि थिएन ।

हिप्पीहरुको स्वच्छन्द स्वभावलाई हिप्पी ट्रेलका स्थानीयवासीले पनि सहजै स्विकार गरेका थिए । जसको बदलामा स्थानीयवासीले पनि रकम आर्जन गर्ने गर्थे ।

हिप्पी युगको क्यारिकेचर गर्दै सन् १९७१ मा प्रदर्शन भएको बलिउड सिनेमा ‘हरे राम हरे कृष्ण’ मा ‘दम मारो दम’ नामक गीत पनि राखिएको छ ।

हिप्पीवादले पारम्पारिक पर्यटनको धारणा नै परिवर्तन गरेको थियो । पर्यटकको रुपमा आउने दृश्य हेर्ने र फर्किने परम्परालाई हिप्पीवादले विस्थापित गर्यो । हिप्पीले स्थानीयवासीसँग पनि पर्यटक घुलमिल हुन सक्छन भन्ने दरिलो उदाहरण प्रस्तुत गरे ।

यस बाहेक पैसा सकिएका हिप्पीले कयौँ दिनसम्म स्थानीयको घरमा निःशुल्क खाना खान पाए, बास बस्न पाए ।

अफगानिस्तान जस्ता देशमा साँस्कृतिक समस्याबाट पनि हिप्पीवाद गुज्रियो । खानपिन र वातावरणमा आएको बदलावको कारण कयौँ हिप्पी बिरामी भए । विभिन्न अपराध र साँस्कृतिक वितण्डा मच्चाएको आरोपमा हिप्पी समुदाय जेलपनि पर्न थाले ।

तेस्रो विश्वमा हिप्पीवाद एकैपटक स्वतन्त्रताको अपरिमित नारा सहित आएको थियो । जुन तेस्रो विश्वका लागि पाच्य भएन ।

हिप्पी ट्रेल सन् १९७९ को अन्तमा आएर बन्द भयो । इस्लामिक विद्रोह । रुस र इरानको अफगानस्तान प्रवेशसंगै यो रुट बन्द हुन पुग्यो ।

यता, लेवनान पनि गृहयुद्धमा फसिसकेको थियो । चित्राल र कश्मिरमा सीमा विवाद चर्किंदै गएको थियो । यता नेपालपनि आफ्नो स्थापित राजनीतिक मूल्य मान्यतासँग संघर्षरत थियो ।

केही समयसम्म हिप्पीहरु हवाई मार्गबाट गोवा आएका पनि हुन् ।

तर, समय परिवर्तन भइसकेको थियो । बिस्तारै पर्यटकीय नगरीहरु व्यवस्थित बन्दै जान थाले । यही कारण हिप्पीहरुको स्वतन्त्रता र प्रेममा बन्देज लाग्यो । एजेन्सीहरुको सहयोगमा