धितोपत्र नियमावली उल्लंघन गर्दै अरुण भ्यालीले निकाल्यो सेयर बिक्री गर्ने सूचना, होला त कारबाही ?

काठमाडौं । अरुण भ्याली हाइड्रोपावरले ०७८ माघ २३ गते एक राष्ट्रिय दैनिक पत्रिकामा अरुण कावेली हाइड्रोपावरमा आफ्नो नाममा रहेको २२ लाख ३२ हजार ५ सय ७० कित्ता सेयर बिक्री गर्नका लागि सूचना निकाल्यो ।

अरुण भ्याली हाइड्रोपावरले निकालेको उक्त सेयर बिक्री गर्ने सूचना धितोपत्र दर्ता तथा निष्काशन नियमावली व्यवस्था विपरीत छ । कानूनमा प्रष्ट छ अरुण भ्यालीले उक्त सेयर बिक्री गर्न पाउँदैन ।

यस्तो छ अरुणभ्यालीले सेयर बेच्न निकालेको सूचना

अरुण भ्यालीले कारोबार राष्ट्रिय दैनिकमा प्रकाशन गरेको सूचनामा भनिएको छ ‘यस अरुण भ्याली हाइड्रोपावर डेभलपमेण्ट कम्पनी लिमिटेडसँग रहेको अरुण काबेली लिमिटेडको २२ लाख ३२ हजार ५७० कित्ता शेयर कम्पनी तथा कम्पनीका शेयरधनीहरुको हितलाई उच्चतम प्राथमिकतामा राखी कम्पनीको वृद्धिलाई ध्यानमा राखी आवश्यकता तथा औचित्यताको आधारमा दोस्रो बजारमा बिक्री गर्ने निर्णय भएको जानकारी गराउँदछौं । यो सूचना विद्युत् नियमन आयोगले जारी गरेको विद्युतसम्बन्धी कम्पनीको शेयरको सार्वजानिक निष्काशनको पूर्वस्वीकृति तथा नियमनसम्बन्धी निर्देशिका, २०७८ को दफा ११ अन्तर्गत सर्वसाधारणको जानकारीको लागि प्रकाशित गरिएको हो’ भनिएको छ ।

आयोगको निर्देशिकाअनुसार कम्पनीले सेयर बिक्री गर्नका लागि सूचना प्रकाशित गरेको भएपनि बोर्डको नियमावलीले सेयर बिक्री गर्न मिल्दैन । एकैव्यक्ति दुबै कम्पनीमा हुँदा स्वार्थ बाझिने भन्दै बोर्डको नियमावलीले सेयर बिक्री गर्न रोक लगाएको छ

कानूनमा के छ ?

धितोपत्र दर्ता तथा निष्काशन नियमावली, २०७३ को नियम ३८ को ‘१’ (क) अनुसार संगठित संस्थाको सञ्चालक, कार्यकारी प्रमुख, लेखापरीक्षक, कम्पनी सचिव वा संगठित संस्थाको व्यवस्थापन वा लेखा सम्बन्धी कार्यमा प्रत्यक्षरुपले संलग्न रहने व्यक्ति पदमा रहँदा वा पदबाट अवकाश प्राप्त गरेको मितिले १ बर्षसम्म सेयर बिक्री गर्न पाउँदैन ।

पब्लिक कम्पनीमा हजारौं सेयरधनी हुन्छन् । उनीहरु ठगिनु हुँदैन । कुनै कम्पनीका सञ्चालकले सर्वसाधारण लगानीकर्तालाई ठग्छन् भने नियामकले कानूनअनुसार कडा एक्सन लिनुपर्छ ।

तर, कम्पनीले कानूनको कुनै हेक्का राखेन । किनभने, यी दुबै पब्लिक कम्पनी भएपनि हाइड्रोपावर उद्यमी गुरुप्रसाद न्यौपानेको पारिवारिक कब्जामा छन् ।

दुबै कम्पनीमा एकै सञ्चालक

अरुण भ्याली हाइड्रोपावरका कार्यकारी अध्यक्ष रहेका जीवन राज शाक्य र सञ्चालक रहेका रमेशप्रसाद न्यौपाने अरुण कावेली हाइड्रोपावरमा पनि सञ्चालक छन् । जसकारण धितोपत्र बोर्डको नियमावलीअनुसार अरुण भ्यालीले अरुण कावेलीमा रहेको सेयर बिक्री गर्न पाउँदैन ।

यस्तो छ, न्यौपाने परिवारको जालो

अरुण कावेली पावर लिमिटेडको कार्यकारी अध्यक्षमा गुरुप्रसाद न्यौपाने छन् । उनी यसअघि अरुण भ्यालीका अध्यक्ष थिए । अरुण भ्याली हाइड्रोपावरका सञ्चालक सतिश न्यौपाने गुरु न्यौपानेका जेठा छोरा हुन् भने उक्त कम्पनीका अर्का सञ्चालक रमेशप्रसाद न्यौपाने गुरु न्यौपानेका भजिता हुन् ।

त्यस्तै, अरुण कावेलीमा सञ्चालक रहेका मिलन खड्का गुरु न्यौपानेका कान्छा छोरा सञ्जिव न्यौपानेका जेठान हुन् । अरुण भ्यालीको पब्लिक डाइरेक्टर रहेका खड्काले ०७८ को दशैंअघि मात्रै पदबाट राजीनामा दिएका थिए ।

अरुण भ्याली र अरुण कावेलीमा गुरु प्रसाद न्यौपाने परिवारको हालीमुहाली रहेको छ । यी दुबै कम्पनीमा परिवारको एकाधिकार भएपछि न्यौपाने परिवारले कानून बिपरित सेयरको इन्साइडर ट्रेडिंग गरेर राम्रो आम्दानी गर्दै आएको आरोप खेप्दै आएका छन् ।

अपि पावरमा पनि न्यौपानेका छोरा र बुहारीको सञ्चालक

त्यतिमात्रै होइन, गुरु न्यौपानेकै परिवारको सुदुरपश्चिमको दार्चूलामा रहेको अपि पावर कम्पनी लिमिटेडमा पनि लगानीे छ । अपि पावरमा गुरु न्यौपानेका जेठा छोरा सतिश अध्यक्ष छन् भने कान्छा छोरा सञ्जिव प्रबन्ध सञ्चालक छन् । सञ्जिबकी श्रीमति सिर्जना खड्का सञ्चालक छिन् ।

कम्पनी ऐनले एकै प्रकृतिका एकभन्दा बढी कम्पनीमा सञ्चालक बन्न नपाउने व्यवस्था गरेको छ । न्यौपाने परिवार कम्पनी ऐनमा रहेको उक्त कानूनी व्यवस्थाको धज्जी उडाउँदै एकभन्दा बढी हाइड्रोपावरमा सञ्चालकका रुपमा कार्यरत छन् ।

यसरी मिचियो कानून

एकैव्यक्ति दुबैतिर सञ्चालक भएपछि कानूनले नै सेयर बिक्री गर्न रोकेको छ । तर, यहाँ गुरु न्यौपानेका परिवारका सदस्य दुबै कम्पनीमा सञ्चालक छन् ।

धितोपत्र दर्ता तथा निष्काशन नियमावली, २०७३ को नियम ३८ को ‘१’ (क) मा ‘संगठित संस्थाको सञ्चालक, कार्यकारी प्रमुख, लेखापरीक्षक, कम्पनी सचिव वा संगठित संस्थाको व्यवस्थापन वा लेखासम्बन्धी कार्यमा प्रत्यक्षरुपले संलग्न व्यक्तिले त्यस्तो पदमा बहाल रहँदाका बखत वा त्यस्तो पदबाट अवकाश प्राप्त गरेको मितिले १ बर्षसम्म सम्बन्धित संगठित संस्था वा त्यसको सहायक कम्पनीको धितोपत्र आफ्नो वा आफ्नो परिवारको सदस्य वा अन्य कुनै व्यक्ति वा त्यस्ता व्यक्तिको नियन्त्रणमा रहेको फर्म, कम्पनी वा संस्थाको नाममा वा अन्य व्यक्तिलाई खरिद बिक्री गर्न गराउन वा हस्तान्तरण गर्न वा लेनदेन गर्नसक्ने छैन’ भन्ने व्यवस्था गरेको छ ।

तर, अरुण भ्याली हाइड्रोपावर डेभलपमेन्ट कम्पनीले त्यसलाई बेवास्था गर्दै अरुण कावेली पावर लिमिटेडमा भएको २२ लाख ३२ हजार ५७० कित्ता सेयर बिक्री गर्न लागेको हो ।

यसरी कानून मिचिँदा पनि पूँजी बजारका नियामक निकाय नेपाल धितोपत्र बोर्ड (सेबोन) र नेपाल स्टक एक्सचेञ्ज (नेप्से) यसबारे बेखरबरजस्तै छन् । कानून व्यवहारिक छैन भने त्यो परिवर्तन गर्नुपर्छ । तर, जुनदिनसम्म कानून छ, सबैले त्यसको अक्षरस पालना गर्नुपर्छ ।

आयोगको निर्देशिकाअनुसार सेयर बेच्न सूचना निकालिएको होः सञ्चालक न्यौपाने

अरुण भ्यालीले भने धितोपत्र दर्ता तथा निष्काशन नियमावली, २०७३ को नियम ३८ को ‘१’ (क) ले सेयर बिक्री गर्न रोक लगाए पनि विद्युत् नियमन आयोगको निर्देशिकालाई टेकेर अरुण भ्याली हाइड्रोपावरले अरुण कावेली पावरको सेयर बिक्री गर्न सूचना निकालेको जानकारी दिएको छ ।

अरुण भ्यालीका सञ्चालक रमेशप्रसाद न्यौपानेले विद्युत नियमन आयोगको विद्युतसम्बन्धी कम्पनीको सेयरको सार्वजनिक निष्काशनको पूर्वस्वीकृति तथा नियमनसम्बन्धी निर्देशिका, २०७८ को दफा ११ लाई टेकेर सेयर बिक्री गर्न लागेको बताए ।

उक्त दफामा ‘सूचीकृत कम्पनीको सेयरधनीमध्ये कुनै सेयरधनी संगठित संस्था भएमा त्यस्तो संगठित संस्थाले आफुसँग रहेको सेयर खरिदबिक्री गर्नुपर्दा १५ दिन अगावै सोको विवरण सर्वसाधारको जानकारीका लागि सार्वजनिक गरी आयोगमा जानकारीसमेत दिनुपर्ने छ,’ भन्ने व्यवस्था रहेको छ ।

तर, कम्पनीका सञ्चालक न्यौपाने भने आफूलाई बोर्डको नियमावली थाहा नभएको र आयोगको निर्देशिकाअनुसार सेयर बिक्री गर्न लागेको बताउँछन् ।

‘हामीले नियमन आयोगको नियम पालना गर्नुपर्छ,’ न्यौपानेले क्लिकमाण्डूसँग भने ‘दुबै राज्यका अभिन्न अंग हुन् । उनीहरुले आफ्नो विवाद मिलाउनु पर्छ । उनीहरुको विवादको कारण हाम्रो सम्पत्ति बिक्री गर्न रोक्न त मिल्दैन नि ।’

राज्यका निकायमा एकले भनेको कुरा अर्कोले काट्न नमिल्ने उनको भनाइ छ । उनले दुबै निकायको नियम मान्ने भन्दैमा आफ्नो सम्पत्ति फ्रिज गरेर राख्न नसकिने बताए ।

न्यौपानेका अनुसार १५ दिनपछि सेयर बिक्री गर्नको लागि सूचना जारी गरेको र आवश्यकता तथा औचित्यका आधारमा त्यो सेयर बिक्री गर्ने बताए ।

कानून मिच्नेलाई कारबाही हुन्छः धितोपत्र बोर्ड

तर, धितोपत्र बोर्डका कार्यकारी निर्देशक निरज गिरी बोर्डको नियमावलीभन्दा बाहिर गएर कसैले पनि सेयर बिक्री गर्न नपाउने बताउँछन् ।

बोर्डका कार्यकारी निर्देशक गिरीले विद्युत् नियमन आयोगमा के कानूनी व्यवस्था छ भनेर हेर्न नमिल्ने र धितोपत्र बोर्डको नियमावलीले गरेको व्यवस्थाभन्दा बाहिर भए कारबाहीको दायरामा ल्याएरै छाड्ने बताए ।

धितोपत्र नियमावलीको ३८ को १ ‘क’ अनुसार अरुण भ्यालीले अरुण काबेलीमा रहेको सेयर बिक्री गर्न रोकेको गिरीको भनाइ छ ।

आयोगको निर्देशिकाभन्दा ठूलो बोर्डको नियमावली हुने भन्दै गिरीले भने, ‘धितोपत्र बोर्डको ऐन, नियम, नियमावली हेर्ने हो । त्यसको बर्खिलाप गरेको पाइएमा कारबाही प्रक्रिया अघिबढाउँछौं ।’

के हुन्छ कारबाही ?

बोर्डका कार्यकारी निर्देशक गिरीकाअनुसार कम्पनीले सेयर बिक्री गरेको खण्डमा धितोपत्र सम्बन्धी ऐन २०६३ को दफा १०१ मा भएको खण्डअनुसार कारबाही हुनेछ ।

बोर्डको दफा १०१ को दण्ड सजाय सम्बन्धी व्यवस्थामा ‘भित्री कारोबार गर्नेलाई भित्री कारोबार गरेको ठहरेमा बिगो बमोजिम जरिवाना वा १ वर्षसम्म कैद वा दुबै सजाय हुनेछ । साथै सोही ऐनको दफा ९४, ९५ र ९६ बमोजिमको कुनै काम गर्नेलाई ५० हजार रुपैयाँदेखि १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा १ वर्षसम्म कैद वा दुवै सजाय हुनेछ । र, त्यस्तो काम कारबाहीबाट कसैलाई हानी नोक्सानी पर्न गएको रहेछ भने त्यस्तो हानी नोक्सानीसमेत भराइदिनु पर्नेछ ।

दफा ९७, ९८, ९९ र १०० बमोजिमको कुनै काम गर्नेलाई १ लाख रुपैयाँदेखि ३ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना वा २ वर्षसम्म कैद वा दुबै सजाय हुनेछ । र, त्यस्तो कारोबारबाट कसैलाई हानी नोक्सानी भएको रहेछ भने त्यस्तो हानी नोक्सानीसमेत भराइदिनु पर्नेछ ।

त्यस्तै, कसैले जानीजानी वा बदनियत साथ यो ऐन वा यस ऐन अन्तर्गत बनेका नियम वा विनियम बमोजिम राख्नु, बनाउनु, तयार गर्नु वा पेश गर्नु पर्ने हिसाब किताब, खाता, विवरण, प्रतिवेदन, सूचना, जानकारी वा यस्तै अन्य कुनै कागजात सो राख्नु, बनाउनु, तयार गर्नु वा पेश गर्नु पर्ने समयमा पेश नगरेमा, नराखेमा वा नबनाएमा वा तयार नगरेमा वा झुट्टा विवरण वा कागजात बनाएमा वा राखेमा, तयार गरेमा त्यस्तो गर्नेलाइ बोर्डले ५० हजार रुपैयाँदेखि २ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्नसक्ने कानूनी व्यवस्था छ ।

कसैले जानीजानी यो ऐन वा यस ऐन अन्तर्गत बनेका नियम वा विनियम वा यस ऐन अन्तर्गत जारी गरिएको आदेश वा निर्देशनको बर्खिलाप हुने काम गरी कुनै संगठित संस्था, धितोपत्र बजार, धितोपत्र व्यवसायी वा लगानीकर्तालाई हानी नोक्सानी गरे गराएमा बोर्डले त्यस्तो व्यक्तिलाई ५० हजार रुपैयाँदेखि १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिबाना गर्न सक्नेछ । त्यस्तो काम कारबाहीबाट कसैलाई कुनै हानी नोक्सानी पुग्न गएको भए सो बापत बोर्डले वास्तविक हानी नोक्सानीको क्षतिपूर्तिसमेत भराइदिन सक्नेछ ।

कसैले यो ऐन वा यस ऐन अन्तर्गत बनेका नियम वा विनियम बमोजिम पुर्याउनु पर्ने रित नपुर्याई धितोपत्र निष्काशन गरेमा, धितोपत्र बजार वा धितोपत्र व्यवसायीको हैसियतले धितोपत्र कारोबार सञ्चालन गरे गराएमा त्यस्तो काम गर्ने गराउने व्यक्तिलाई बोर्डले ५० हजार रुपैयाँदेखि १ लाख ५० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना गर्न सक्नेछ ।

‘यो ऐन वा यस ऐन अन्तर्गत बनेको नियम वा विनियम वा सो अन्तर्गत जारी गरिएका कुनै आदेश वा निर्देशन वा बोर्डले तोकिदिएका शर्तहरुको उल्लंघन गरेमा वा आपूmले गर्नु पर्ने काम नगरेमा वा गर्न नहुने काम गरेमा त्यस्तो व्यक्तिलाई बोर्डले २५ हजार रुपैयाँदेखि ७५ हजार रुपैयाँसम्म जरिबाना गर्न सक्नेछ’ भन्ने उल्लेख छ ।