कोरोना प्रभाव: तेलको मूल्यमा एतिहासिक गिरावट

विश्व बजारमा इन्धनको मूल्यमा एतिहासिक गिरावट आएको छ । यतिबेला कच्चा तेलको मूल्य विश्व बजारमा २० डलरभन्दा बढी घटेको छ ।

प्रति ब्यारेल २० डलरभन्दा बढी मूल्यमा गिरावट हुनुलाई कोरोना भाइरसको कारणको रुपमा लिइएको छ । कोरोना भाइरसको कारण विश्वमा नै यतिबेला इन्धनको माग निकै न्यून छ ।

यतिबेला विश्वका २०० भन्दा बढी देशमा कोरोनाको असर देखिएको छ । त्यसमा पनि अधिकाशं देशका सरकारले लकडाउन लगाएका छन भने केही देशका प्रमुख शहरमा कर्फ्यु समेत लागेको छ ।

जसका कारण पनि इन्धनको माग विश्व बजारमा न्यून छ । त्यसको असर स्वरुप इन्धनको मूल्य घटेको हो । विश्वबाट कोरोना छिट्टै समाधान हुने सम्भावना छैन । कोरोनाको समस्या अझै शिखरमा पुग्दैछ ।

कोरोनाको कारण इन्धनको मूल्य यतिबेला २ दशक यता कै न्यून रहेको छ । गत सोमबारसम्म इन्धनको मूल्य १९.८५ डलरले घटेको छ । मार्चमा नै इन्धनको मूल्य पहिलो दिनको तुलनामा ५० प्रतिशतले घटेको थियो ।

विश्लेषकहरूले भनेका छन्, ‘कोरोनाभाइरसका केसहरू निरन्तर बढ्दै जाँदा तेलको मागको अर्काे महिना अझै बढने छ ‘

इन्धनको मूल्यमा आएको गिरावटले २२.४४ डलर बढी घाटा भएको छ । यस्तै यो वर्ष नै ६५ प्रतिशत नोक्सान भइसकेको छ ।

कोरोनाले इन्धनको आपूर्तिमा जति समस्या आएको छ त्यो भन्दा बढी समस्या आउने विश्लेषकहरुको भनाइ छ ।

विश्वव्यापी कोरोना भाइरस र त्यसले विश्वमा लागेको लकबडाउनबीच तेलको आपूर्ति र माग पक्ष दुबै समस्या छ ।

साउदी अरेबिया र रसिया आपूर्ति कटौती सम्बन्धी सम्झौतामा असफल भएपछि मार्चको शुरुदेखि नै मूल्यमा गिरावट आउन थालेको हो ।

यतिबेला साउदी अरेबियाको घमन्ड विश्वमा सबैभन्दा बढी छ । जसको कारण उत्पादनमा कमी नै आएपनि भएको उत्पादनको निर्यातमा समस्या देखिएको छ ।

यस अघि नै अमेरिकाले आफ्नो तेल उत्पादकहरूलाई सिल्डमा राख्ने कोशिस गरिसकेका छन । अहिले जो असुरक्षित घाटामा घेरिरहेका छन ।

गत हप्ता मात्र तेल उत्पादन गर्ने राज्यका ६ वटा अमेरिकी सीनेटरहरूले साउदी अरेबियाको बिरूद्ध कारबाही गर्न मध्यपूर्व देशलाई आपूर्ति घटाउन दबाब दिएका विदेश सचिव माइक पोम्पीओलाई आग्रह गरेका थिए ।

सिनेटले इन्धन उत्पादकहरूको रक्षा गर्ने आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न शुल्क र व्यापार प्रतिबन्धको उपयोगको प्रस्ताव गरेका थिए । तर साउदी अरेबिया अझै वाशिंगटनको भनाइबाट पछि हटने अवस्थामा छैन ।

विश्वको सबैभन्दा कम तेल उत्पादन लागतको घमण्डको बावजुद साउदी अरेबियालाई उच्च मूल्यको पनि आवश्यकता छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष अनुसार, मध्य पूर्वी देशलाई यसको बजेट सन्तुलन गर्न प्रति ब्यारल ८० डलरभन्दा बढीको मूल्य हुन तेल चाहिन्छ ।

त्यसको तुलनामा हालको मूल्य एक चौथाई हो । यसमा सुधार नआउने हो भने साउदी अरेबियाको अर्थव्यवस्था र वित्तीय योजनामा निकै ठूलो असर पुग्ने छ ।

वस्तु विश्लेषक डान यर्जिनका अनुसार मूल्यमा आएको गिरावट चाँडै अन्त हुँदैन र क्रूडको ऐतिहासिक पतन पनि हुनेछ । तेलको मूल्य सन् २००२ यता कै अहिलेको न्यून मूल्य हो ।

यर्जिनले अप्रिलमा तेलको माग प्रति दिन २० करोड ब्यारल घट्ने अपेक्षा गरेका थिए । त्यसलाई खपत र उत्पादनसँग जोडेर हेर्न सकिन्छ ।

उनले पहिला नै प्रश्न गरेका थिए ‘त्यो बेला बस, कार लगायत गाडी सडकमा हुने छैनन् भने आकाशमा वा हावामा हवाईजहाजहरू हुने छैनन् । कलकारखाना उद्योग भन्दा चल्ने छैनन । मानिसहरु त्यतिबेला काम गर्न छोडेर घरमा नै बस्नेछन् । जसमा कारण दैनिक २० मिलियन ब्यारल तेलको मागमा गिरावट के हुन्छ,’ त्यो भनेको विश्वकै दैनिक उपभोगको लगभग २० प्रतिशत हो ।

कोरोना भाइरस

यूएस इनर्जि इन्फरमेशन एडमिनिस्टेशनका अनुसार अप्रिलमा इन्धनको विश्वव्यापी उपभोग २० % ले घटेको छ । अचानक आपूर्ति घटाउनु बाहेक त्यसमा अरु विकल्प देखिएको छ ।

यसले क्रूडको मूल्यमा कस्तो असर पार्छ भन्ने अहिलेको प्रमुख चुनौतीको विषय छ ।

विश्वव्यापी रुपमा कोरोना भाइरसका घटनाहरू अझ उच्च शिखरमा पुग्दैछन् । यसर्थ अप्रिल महिना इन्धन उत्पादनको सन्दर्भमा वा तेल उद्योगको लागि सबैभन्दा खराब महिना नहोला भन्न सकिन्छ ।

कोरोनाको कारण विश्वमा नै माग घट्दै गएको छ । यो बेलाको

आर्थिक गतिविधिमा आएको व्यापक प्रतिबन्धले इन्धनको माग झण्डै एक चौथाईले घटेको पनि छ ।

सीएनएनका अनुसार विश्वव्यापी तेलको माग प्रति दिन करिब १० करोड ब्यारेल छ । यद्यपि कोरोनाभाइरस महामारीबाट हुने आर्थिक नतिजाले माग २० प्रतिशतसम्म घटन सक्छ ।

यसले बजारमा प्रति दिन २० करोड ब्यारल चाहिएको भन्दा बढी उत्पादन हुने र त्यसले भण्डारण क्षमता भन्दा बढि तेल उत्पादनकर्ताहरुलाई उपभोक्तालाई सामान किन्नको लागि बाध्य पार्छ ।

अमेरिकी सरकारले केही हप्ताभित्रै कूल ७७ लाख ब्यारेल तेल किन्ने योजना बनाएको थियो ।

ब्रेन्ट तेलको मूल्यहरू २ दशकै कमी भएको छ । संयुक्त राज्य अमेरिकाको तेल उद्योगको नतिजा यदि कोरोनाभाइरस प्रेरित मन्दीको कारण माग घट्दो छ भने विनाशकारी हुन सक्छ।

यता चीनले भने भण्डारण क्षमता निर्माण गर्न तर्फ ध्यान केन्द्रित गरेको छ । अत्यधिक कम मूल्यको फाइदा लिनको लागि भण्डारण तर्फ लागेको छ ।

इराक, इरान, भेनेजुएला र नाइजेरियाजस्ता कमजोर मुलुकले उनीहरूको आफ्नो अर्थतन्त्र सुधारको लागि केही रणनीति बनाउन पनि आवश्यक ठानिएको छ । तेलको मूल्य दीर्घकालीन बढेको खण्डमा उत्पादकलाई घाटा हुनेछ ।