विश्व सेयर बजारले देखाएको लक्षणः आर्थिक मन्दीको डिलमा पुग्यो विश्व अर्थतन्त्र

एजेन्सी । विश्वव्यापीरुपमा आपूर्ति श्रृंखला बिग्रँदा त्यसको असर सेयर बजारमा परेको छ । रुस र युक्रेनको युद्धका कारण विश्व सेयर बजार तहसनहस हुने अवस्थामा पुगेको छ ।

कोरोनाबाट उठ्न लागेको सेयर बजारमा युद्धको ठूलो प्रभाव पर्न जाँदा त्यसले पारेको प्रभाव आफैंमा ठूलो देखिन थालेको छ । अर्थतन्त्र क्रमशः मन्दीको दिशामा केन्द्रीत हुन थालेको छ । खाद्यान्नको मूल्यमा ठूलो प्रभाव परेको छ । औद्योगिक उत्पादनमा समेत त्यसले असर गरेको छ ।

अमेरिकी ‘डाउ जोन्स’ र यूउसएण्ड पी ५०० सूचकहरूले विश्वको अर्थतन्त्रको अवस्थालाई संकेत गरेको छ । त्यो क्रमशः १५ र २० प्रतिशतले गत ६ महिनाको रेकर्ड स्तरबाट तल झरेका छन् । यसलाई मन्दीको संकेतका रुपमा लिइएको छ ।

गत शुक्रबार, मार्च २०२० को अन्त्य भएको साता कोरोना महामारी शुरु भएयताकै सबैभन्दा खराब सावित भएको थियो ।

तर, शेयर बजार कहिलेकाहीँ अस्थायीरूपमा घट्छ, जसलाई प्राविधिक भाषामा सुधार भनिन्छ । तर धेरै विज्ञहरुले सेयर बजारमा अब ‘मन्दी’को वातावरण सशरु हुन लागेको बताइरहेका छन् ।

सेयरको मूल्य पछिल्लो उच्चविन्दुबाट २० प्रतिशतभन्दा बढीले घटेको अवस्थामा सेयर बजारमा ‘मन्दी’ आएको अर्थमा लिइएको छ ।

अर्को शब्दमा भन्नुपर्दा, लगानीकर्ताले कुनै अवधिमा आफूले खरिद गरेको भन्दा बढी बिक्री गरेको र फलस्वरूप बजारको दिशानिर्देशन गर्ने कम्पनीको पुँजीकरण घटेको अवस्थामा बजार मन्दी भएको रुपमा लिइन्छ ।

यूउसएण्ड पी ५०० सूचकांक १९२९ देखि २६ पटक मन्दीको चपेटामा परेको छ । सन् १९२९ को आर्थिक मन्दीले सिर्जना गरेको अस्थिरताका कारण सन् १९५० सम्ममा १४ वटा यस्तो गिरावट भएको थियो । तर, त्यसपछिको ७२ वर्षमा १२ पटक यस्तो गिरावट आएको छ ।

जे होस्, पछिल्ला केही वर्षहरूमा बजारमा गिरावट उल्लेखनीयरूपमा घटेको छ । आर्थिक संकट वा मन्दी आउन लागेको वा शुरु भइसकेको अवस्थामा मात्रै यस्तो हुन्छ ।

प्रारम्भिक १९७० को तेल संकट को समयमा, यूउसएण्ड पी ५०० सूचकांकमा एक ठूलो गिरावट अनुभव भयो । नोभेम्बर १९७३ देखि १९७४ सम्मको ३ महिनामा सूचकांक ४८.२ प्रतिशतले घटेको थियो । त्यस पछि, अक्टोबर २००७ देखि नोभेम्बर २००८ को बीचमा, २००८ को आर्थिक मन्दीको ठीक अघि, सूचकांकले करिब ५२ प्रतिशतको ठूलो गिरावट रेकर्ड गरेको थियो ।

दुई वर्षअघि, फेब्रुअरी र मार्च २०२० बीचको एक महिनामा सूचकांक ३३ प्रतिशतले घटेको थियो । कोरोना महामारीको डरले आर्थिक मन्दी आउने डरले यस्तो भएको हो ।

बजार अहिलेसम्म कति पटक मन्दीको चपेटामा परेको छ भन्ने अध्ययनले यूउसएण्ड पी ५०० को डाउनट्रेन्ड औसत २८९ दिनसम्म चलेको देखाउँछ ।

अर्कोतर्फ, गिरावटको तथ्यांक हेर्दा परिसूचक त्यसबेलाको उच्च स्तरबाट औसत ३६ प्रतिशतले घटेको पाइएको छ ।

बजारमा बुलिश फेज ९९१ दिन (करिब साढे तीन वर्ष) भएको छ । र, औसत नाफा ११४ प्रतिशत रहेको छ ।

बुलिश बजार अवस्था धेरै पटक वा बारम्बार हुन्छ र एक मन्दी बजारभन्दा लामो समयसम्म रहन्छ । बजारमा उछाल आउँदा त्यसबाट हुने नाफा पनि मन्दीमा हुने घाटाभन्दा धेरै हुन्छ ।

यो हुन्छ किनभने अर्थतन्त्र लामो अवधिमा विस्तार गरिरहन्छ । बजारमा बलियो तेजीको अवधि हुन्छ, त्यसपछि छोटो गिरावट र त्यसपछि बलियो मन्दीको चरणमा जान्छ ।

हालसम्मको बजारमा तेज गति सबैभन्दा लामो अवधि सन् २००९ र २०२० बीचको थियो, जसमा नाफा ३०० प्रतिशतभन्दा बढी भएको छ ।

लगानीकर्तालाई बजार ओरालो लागेको बेला सेयर किन्ने र बजार उकालो लागेको बेला बेच्न सल्लाह दिइन्छ । त्यसो गर्नु सही व्यवसाय हो ।

समस्या यो हो कि यो जान्न लगभग असम्भव छ । जब बजार बुलिश हुन्छ, हामी किन बुलसँग देखाउँछौं । र, भालुसँग बढ्छौं भन्ने पनि जिज्ञासा यसमा जोडिएर आउँछ ।

यस सम्बन्धमा धेरै सिद्दान्तहरू दिइएका छन् । एउटा सिद्दान्तले यी दुई प्रतीकको लोकप्रियतालाई १६ औं र १९औं शताब्दीको बीचमा इङ्ल्यान्डमा भएका लोकप्रिय जनावरहरूको लडाइँका कार्यक्रमलाई श्रेय दिन्छ ।
जनावरहरूको यस्तो लडाइमा, गोरु वा भालुलाई बन्द घेरामा कुकुरहरूको बथानको अगाडि उभिन्थ्यो । तर, सन् १८३५ मा त्यहाँको संसदमा कानून बनाएर यस प्रकारको खेलमाथि प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।

यस लडाइंमा गोरुले कुकुरलाई तलबाट टाउकोले आक्रमण गर्ने गरेको पाइएको थियो । तर, भालुले माथिबाटै आक्रमण गर्ने गरेको थियो ।

तसर्थ, यो अनुमान गरिएको छ कि जब लन्डन स्टक एक्सचेन्ज १८०१ मा स्थापना भयो, यसको संस्थापकहरूले आफ्नो शब्दावलीमा बुल को अर्थ बुल र भालु को अर्थ भालु समावेश गरे ।

थप रूपमा, धेरै मानिसहरू यी संकेतहरूको चयनको सरल व्याख्या गर्छन् । उनीहरुका अनुसार साँढेले जोश, आक्रामकता र शक्तिको प्रतिनिधित्व गर्छ भने भालु लज्जा, नरम र सबैभन्दा ठूलो, लामो समयसम्म निष्क्रिय बस्ने प्राणीकारुपमा लिइन्छ ।

यस्तै, भएको छ यतिखेर । इन्धनको मूल्यवृद्धिको चाप संसारभर परेको छ । लगानीको वातावरण बन्न सकेको छैन । औद्योगिक उत्पादनमा पनि समस्या पैदा भएको छ । रुपमा रुस र युक्रेनको युद्ध भएपनि आधारभूतरुपमा रसिया, अमेरिका र यूरोपको युद्ध भइदिँदा त्यसले विश्व अर्थतन्त्रमा समस्या पैदा भएको छ । त्यसको असर सेयर बजारमा पर्न गएको छ । सेयर बजारको गति र मतिले क्रमशः अर्थतन्त्र मन्दीको दिशामा गएको देखाउँछ ।