१६ वाणिज्य बैंक पर्याप्त, विकास बैंक घटे फेरि लाइसेन्स दिनुपर्छः प्रद्युम्न पोखरेल

काठमाडौं । डेभलपमेन्ट बैंकर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष प्रद्युम्न पोखरेलले वाणिज्य बैंकहरुको संख्या १६ वटाको हाराहारीमा पर्याप्त हुने बताएका छन् ।

अहिलेको संख्यामा कायम रहेका विकास बैंक र वित्त कम्पनीहरुको संख्या घटाइएमा भविष्यमा पुनः यही वर्गका बैंकका लागि लाइसेन्स खुलाउनु पर्ने अवस्था सिर्जना हुन सक्ने पनि उनको भनाइ छ ।

‘मर्जर बैंकिङ क्षेत्रका लागि सकारात्मक विषय हो । मर्जरले सञ्चालन खर्च घटाउने काम गर्छ भने मर्जरले सिनर्जी कायम गर्छ,’ उनले भने ।

उनले ठूला र साना साइजका बैंकहरुबीच मर्जर गराउँदा वित्तीय स्थायित्व र सुदृढिकरण तथा वित्तीय पहुँच बिस्तारमा थप सहयोग पुग्ने बताए ।

हाल नेपालमा ४ वर्गका बैंक तथा वित्तीय संस्था छन् । जसमा विकास बैंक र वित्त कम्पनीहरुको संख्या धेरै घटिसकेको छ । विकास बैंकहरुलाई त संख्या र यसले दिने वित्तीय सेवाको आधारमा संरक्षण नै गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

‘वाणिज्य बैंकहरुको संख्या घटाउनु पर्ने देखिन्छ । ठूला परियोजनामा लगानी गर्नका लागि वाणिज्य बैंकहरुको संख्या कम हुँदा अर्थतन्त्रलाई बढी फाइदा पुग्छ,’ उनले भने ।

यसै विषयमा नेपाल राष्ट्र बैंकले केही समय अघि बैंक तथा वित्तीय संस्थाका सञ्चालक र प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीइओ)हरुलाई बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको संख्याबारेमा प्रश्न गरेको थियो ।

राष्ट्र बैंक अनुसन्धान विभागले ‘अप्टिमल नम्बर अफ बिएफआइएस एन नेपाल’ विषयमा अध्ययन गर्दै गुगल फारममार्फत् सोधिएको प्रश्नमा बैंकहरुमा मर्जर तथा प्राप्ति र पुँजी वृद्धिसँग सम्बन्धित प्रश्नहरु सोधेको थियो । प्रस्तुत छ तिनै विषयसँग सम्बन्धि रहेर गरिएको कुराकानी ।

सीइओ र सञ्चालकलाई मर्जरबारे राष्ट्र बैंकका १३ प्रश्नः फोर्स ठीक कि स्वेच्छिक ? संख्या कति ? (प्रश्नावलीसहित)

मर्जरमा गएपछि तपाईंको संस्थामा के-कस्तो सुधार भएको छ ?
मुक्तिनाथ विकास बैंक क्षेत्रीयस्तरबाट राष्ट्रियस्तरको विकास बैंक हुँदा धादिङको एक जिल्ले विकास बैंक एक्वार गरेको थियो । त्यसपछि बैंकको विकास बिस्तार अर्ग्यानिक भइरहेको छ ।

एक्वारपछि मुक्तिनाथ राष्ट्रियस्तरको भइसकेपछि बैंकमा धेरै सुधार भएका छन् । बैंकको व्यवस्थापन पक्ष धेरै राम्रो भएको छ । आन्तरिक नियन्त्रण प्रणाली धेरै बलियो भएको छ । अनुपालनको मान्यता बढेको छ । सिनर्जी कायम भएको छ ।

मुक्तिनाथ विकास बैंकमा मात्र नभएर अन्य विकास बैंकहरु एक अर्कामा मर्जर भएर कायम भएका बैंकहरुमा राम्रो सिनर्जी कायम भएको छ । हालसम्म १८ वटा विकास बैंकहरु छन् । तर केही समयपछि साहारा विकास बैंक गरिमा विकास बैंकसँग मिसिएपछि १७ वटा कायम हुन्छ ।

अब भने विकास बैंकहरुको संख्या धेरै कम भइसकेको छ । यही रेसियोमा विकास बैंकहरुको संख्या घट्ने हो भने भविष्यमा नियमन निकायले विकास बैंकहरुको लागि मात्र नयाँ लाइसेन्स खोल्नुपर्ने हुन्छ ।

नेपालमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुलाई कस्तो मोडलमा सञ्चालन हुन दिन आवश्यक छ जस्तो लाग्छ ?
नेपालका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुलाई विशिष्टकृत तरिकाले सञ्चालन हुन दिन आवश्यक छ । यसले गर्दा कुन–कुन क्षेत्रमा विकास गर्ने हो ? त्यसलाई फोकस गर्न सकिन्छ ।

आजको दिनमा वाणिज्य बैंक र विकास बैंकले एउटै कारोबार गरिरहेको अवस्था छ । त्यसमा साना तथा मझौलालाई विकास बैंकहरुलाई लगानी गर्न दिने र ठूला व्यवसायीक परियोजनामा वाणिज्य बैंकहरुलाई लगानी गर्न दिँदा राम्रो हुन्छ । तर अहिलेको अवस्थामा विकास बैैंकहरु पनि यस्ता ठूला परियोजनामा लगानी गर्न सक्षम भइसकेका छन् ।

वाणिज्य बैंकहरु एक अर्कामा मर्जर भएर ठूला हुँदा उनीहरुलाई सानो लगानी गरेर बस्दा फाइदा हुँदैन । राष्ट्र बैंकले विशिष्टकृत मोडलमा बैंकहरुलाई सञ्चालन हुन दिएमा विकास बैंकले साना तथा मझौला व्यापार व्यवसायलाई राम्रोसँग समेट्न सक्छ । ठूलो पुँजी भएका वाणिज्य बैकहरुलाई कर्पोरेट साइटको ठूलो लगानी गर्न दिँदा साना-मझौला क्षेत्रमा विकास बैंकहरुलाई लगानी गर्न दिन आवश्यक हुन्छ ।

१५ वटा बैंक भए पुग्छ, फोर्स मर्ज गर्नु हुँदैनः बैंक तथा वित्तीय संस्था परिसंघका अध्यक्ष गोल्यान

तपाईंलाई नेपालमा हाल कायम रहेको बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको संख्या बढी भए जस्तो लाग्छ ?
अहिलेको अवस्थामा अर्थतन्त्रको आकार अनुसार वाणिज्य बैंकहरको संख्या बढी छ । तर विकास बैंक र वित्त कम्पनीहरुको बढी छैन । लघुवित्त वित्तीय संस्थाहरु मर्जर तथा प्राप्तिमा गएर बिस्तारै आफै घटिरहेका छन् ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको संख्या बढी छ भन्ने लाग्दछ भने तिनीहरुको संख्या घटाउने उपयुक्त मोडालिटी के हुन सक्छ ?
कुनै पनि कुरालाई प्रोत्साहन गर्नु नै उपयुक्त हुन्छ । हरेक कुरा प्राकृतिक हुँदा त्यसले सिनर्जी ल्याउँछ । प्रोत्साहन मेलमिलापले दुबै पक्षलाई फाइदा पुग्छ । त्यस्तो मर्जर नै बढी लाभदायिक हुन्छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको संख्या बढी छ भन्ने लाग्दछ भने तिनीहरुको संख्या घटाउने उपयुक्त मोडालिटी के हुन सक्छ ?
नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा मर्जरको आवश्यकता वाणिज्य बैंकहरमा मात्र देखिन्छ । त्यसैले वाणिज्य बैंकहरु नै एक अर्कामा मर्जर भएको उपयुक्त हुन्छ । यसरी वाणिज्य बैंकहरु बीचमा मर्जर गराउँदा कस्तो बैंकहरुबीच मर्जर गराउने लगानीकर्ताको चासोको विषय हो ।

लगानीकार्तालाई कसरी फाइदा हुन सक्छ ? र, संस्थाले भविष्यमा गएर कसरी बढी फाइदा दिनसक्छ त्यसलाई हेर्दा सानो साइजको वाणिज्य बैंक र ठूलो साइजको वाणिज्य बैंकलाई मर्जर गराउँदा उपयुक्त हुन्छ ।

नेपालमा वाणिज्य बैंकहरुको संख्या कति कायम गर्न उपयुक्त हुन्छ जस्तो लाग्छ ?
राष्ट्र बैंकले वाणिज्य बैंकहरुको संख्या घटाउने नीति दिँदा त्यसमा आवश्यकताको पनि अध्ययन गर्नुपर्छ । तर मेरो विचारमा नेपालको अर्थतन्त्रको आकारअनुसार वाणिज्य बैंकहरुको संख्या १६ देखि २० वटा हुँदा राम्रो हुन्छ । एकै पटक आधाभन्दा बढी घटाउँदा बजारमा समस्या आउँछ । त्यसैले १६ वटाको हाराहारीमा वाणिज्य बैंकको संख्या हुँदा ठीक हुन्छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले लिएको मर्जर तथा प्राप्ति नीतिका सकारात्मक पक्षहरु निम्नमध्ये के-के देख्नु भएको छ ?
मर्जर तथा प्राप्तिका सकारात्मक पक्षहरुमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको लगानी क्षमतामा बिस्तार, कार्य सञ्चालन दक्षता वृद्धि, जोखिम वहन क्षमतामा बिस्तार, प्रविधिको उपयोग बिस्तार, स्वस्थ प्रतिष्पर्धा कायम, नियमन तथा सुरपरीक्षेकीय लागत कम र जनविश्वासमा अभिवृद्धि गर्न सहयोग पुगेको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले लिएको मर्जर तथा प्राप्ति नीतिका नकारात्मक पक्षहरु देख्नु भएको छ ?
राष्ट्र बैंकले लिएको मर्जर तथा प्राप्ति नीतिले वित्तीय पहुँच सीमित, प्रतिष्पर्धा सीमित र खुद्रा गाहकहरुलाई वेवास्ता गर्ने सक्ने जोखिम हुन्छ । साथै, ठूला साइजका बैंकहरु बीच मर्जर गराउँदा टु बिग टु फेल रिस्क र वित्तीय सेवामा हुने नवप्रवर्तनलाई हतोत्साहित गर्दछ ।

यस्ता जोखिमहरुलाई न्यूनिकरण गरेर बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको मर्जर गराउनु पर्छ ।

राष्ट्र बैंकलाई बैकर्स संघ अध्यक्ष दाहालको सुझावः १५ वटा बैंक भए पुग्छ

बैंकको आकार ठूलो हुनुका सकारात्मक पक्षहरु के-के हुन भन्ने लाग्छ ?
बैंकको आकार ठूलो हुँदा वित्तीय लगानी क्षमता वृद्धि, कार्य सञ्चालन दक्षता वृद्धि, वित्तीय जोखिम वहन क्षमता बिस्तार हुने, वित्तीय प्रविधिमा लगानी वृद्धि हुने र नियमन तथा सुपरीवेक्षण लागत कम हुन्छ ।

बैंकको आकार ठूलो हुनुका नकारात्मक पक्षहरु के के हुन् ?
बैंकको आकार ठूलो हुँदा प्रतिष्पर्धा सीमित र वित्तीय ग्राहकको हित प्रबर्द्धन नहुने जोखिम र वित्तीय सेवामा हुने नवप्रवर्तनलाई हतोत्साहित हुने जोखिम हुन्छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकले वित्तीय पहुँच बिस्तार तथा वित्तीय क्षेत्र सुदृढिकरणका लागि थप के कस्ता सुधार गर्नुपर्दछ जस्तो लाग्दछ ?
वित्तीय पहुँच बिस्तार तथा वित्तीय क्षेत्र सुदृढिकरणका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थाको शाखा बिस्तारमा जोड, पुँजीवृद्धि तथा मर्जरमा जाने, सूचना प्रविधि जोखिम व्यवस्थापनमा जोड, सुपरीवेक्षण पद्धतिमा सुधार र डिजिटल भुक्तानी प्रणालीको थप विकास तथा प्रबर्द्धन गर्न आवश्यक छ ।

मर्जर तथा प्राप्ति र पुँजीवृद्धिका सम्बन्धमा तपाईंसँग थप सुझावहरु के छन् ?
मर्जर तथा प्राप्तिलाई बाध्यकारी अथवा फोर्स गर्नुभन्दा नीतिगत प्रोत्साहित गर्न सकियो भने राम्रो रिजल्ट आउँछ । दुई वटा संस्था मर्जर हुँदा नेपाल सरकारको तर्फबाट करमा छुट दिन सकिन्छ भने नेपाल राष्ट्रको तर्फबाट धेरै नीतिगत सहुलियत तथा छुट दिएर प्रोत्साहन गर्न सकिन्छ ।

राष्ट्र बैंकले मर्जरमा जाने बैंकलाई स्प्रेड र सीसीडीमा छुट दिनुपर्छ । यसबाहेक पनि अन्य विविध कुराहरुमा राहत दिन सकियो भने मर्जर तथा प्राप्तिलाई प्रोत्साहन गर्छ ।