रुस-युक्रेन युद्धको एक वर्षः विश्व अर्थतन्त्रमा असर, रुसलाई फाइदा ?

काठमाडौं । ‘जब तिमीले हामीमाथि आक्रमण गर्नेछौं, तब तिमीले हाम्रो ढाड होइन, अनुहार देख्नेछौं ।’ अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यम सीएनएनले प्रकाशित गरेको रुस-युक्रेन युद्ध विशेष एक रिपोर्टको सुरुवाती वाक्य हो यो । र, यो वाक्य आजभन्दा ठीक एक वर्षअघि रुसले आक्रमण गरेको केही घण्टा बित्दा युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले बोलेका थिए ।

गत वर्ष फेब्रुअरी २४ मा रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले युक्रेनमाथि सैनिक कारबाहीको घोषणा गरेका थिए । उनको यो निर्णयले युक्रेनी भूमिमा युद्धको बादल मडारिन सुरु भएको थियो ।

युक्रेनमाथि रुसको आक्रमण सुरु हुँदा पश्चिमा मुलुक र मस्कोबीच पनि अप्रत्यक्ष रुपमा शीतयुद्ध सुरु भयो । अर्थव्यवस्था, जैविक ऊर्जा र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरुलाई नै हलचल गराउने रुस-युक्रेन युद्धको सुरुवात भएको आज एक वर्ष भएको छ ।

युक्रेनलाई बोल्सेविक अर्थात् कम्युनिस्ट आविष्कारको रुपमा मान्ने रुसका राष्ट्रपति पुटिनले एक वर्षअघि चालेको कदम सन् १९९९ मा सोभियत संघको विघटनपछि स्वतन्त्र भएको युक्रेनलाई गाभ्ने र सोभियत संघलाई पुनः ब्युँताउने चाहनाको प्रतिरुप थियो । तर, एक वर्ष पूरा भइरहँदा यो युद्धको स्वरुप फेरिएको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारमा यसले ठूलो धक्का दिएको छ । आर्थिक मन्दीको संघारमा रहेको विश्वलाई रुस र युक्रेनबीचको युद्धले थप बल पुर्‍याइरहेको छ ।

लाखौं सर्वसाधारण घरबारविहीन भएका छन् भने हजारौंको ज्यान गुमेको छ । कयौं सहर एक्लिएका छन् । कयौं घर ‘भूत बंगला’मा परिणत भएका छन् । नेटो (उत्तर एटलान्टिक सन्धी संगठन) र रुसबीचको विवाद झन्-झन् चर्किएको छ।

२४ फेब्रुअरी २०२२ । भर्खर दिनको सुरुवात भइरहेको थियो । युक्रेनमा अचानक बमबारी सुरु भयो । रुसले युक्रेनमाथि सुरु गरेको यो सैन्य कारबाही दोस्रो विश्वयुद्धपछि कुनै देशले अर्को देशमाथि गरेको आक्रमणको बृहत रुप थियो ।

यो महिना नै पुटिनले पूर्वसोभियत संघको सदस्य रहेको तथा १९९९ मा स्वतन्त्र भएको क्राइमियालाई गाभेको ९ वर्ष पूरा भएको छ । उनले अन्तर्राष्ट्रिय कानुनविपरीत सन् २०१४ मा क्राइमियालाई रुसमा गाभेका थिए । यो कदम पुटिनको सोभियत संघ ब्युँताउने चाहनाको सुरुवात थियो ।

सन् १९९९ मा सोभियत संघ टुक्रिँदा स्वतन्त्र भएको युक्रेनले पश्चिमा देशहरुसँगको सम्बन्धलाई सुदृढ बनाउने चाहना राखेको थियो । युक्रेनको यो कदमप्रति पुटिन पहिल्यैदेखि असन्तुष्ट थिए । फलस्वरुप, युक्रेनमाथि रुसले आक्रमण गर्‍यो ।

रुस-युक्रेन युद्धको असर आर्थिक, राजनीतिक, सामाजिक, भू-राजनीतिकलगायतका विभिन्न आयामबाट विश्वभर नै परेको छ । यो युद्धले दोस्रो विश्वयुद्धपछिकै ठूलो ‘फोर्स्ड माइग्रेसन’ निम्त्याएको छ । संयुक्त राष्ट्र संघीय शरणार्थी उच्च आयोग (यूएनएचसीआर)काअनुसार १२ महिना बित्दा रुस-युक्रेन युद्धका कारण ८० लाख मानिसले युक्रेन छाडेका छन् ।

युक्रेनमाथि रुसले सुरु गरेको हमलाको सुरुवाती समयमै युक्रेनमाथि विभिन्न भविष्यवाणी भएका थिए । केही दिनमा नै युक्रेनको सैन्यशक्ति रुसको सामुन्ने झुक्नेसम्मको भविष्यवाणी भए । तर, एक वर्ष बित्दा पनि युक्रेन आफ्नो स्वतन्त्रतालाई सुरक्षित राख्न लडिरहेको छ ।

लाखौं सर्वसाधारण र सैनिकको मृत्यु भएको छ । नर्वेका रक्षा प्रमुख एरिक क्रिस्टोफरसनका अनुसार रुसका करिब १ लाख ८० हजार सैनिकको मृत्यु भएको छ भने कयौं घाइते भएका छन् । युक्रेनमा पनि करिब १ लाख सैनिकको मृत्यु भएको छ । अमेरिकी रिपोर्टका अनुसार भने १२ महिनामा रुसका २ लाख सैनिकको मृत्यु भएको छ ।

पछिल्लो १२ महिनामा युक्रेनी भूमिमा दोस्रो विश्वयुद्धपछि नै डरलाग्दो युद्ध भइरहेको छ । सैनिक र सरकारबीचको तनाव एकातिर छ, युक्रेनका सर्वसाधारण पनि रुसी सैनिकले बेला-बेलामा ठूला ऊर्जा संरचना, सहरी पूर्वाधार र बसोबास भएका भवनमा गरिरहेको मिसाइल प्रहारका कारण त्रसित छन् ।

तर, यति सबैका बीच युक्रेनी सैनिकले पनि रुसलाई आफ्नो भूमिमाथि कब्जा गर्ने चाहना पूरा गर्न दिएको छैन । आफूभन्दा परिष्कृत, प्रशिक्षित, आधुनिक र अझ शक्तिशाली मानिने रुसी सैनिकका सामुन्ने पनि आफ्नो भूमिको सुरक्षामा युक्रेन अडिग देखिएको छ ।

युद्धको एक वर्ष बितिरहँदा विभिन्न प्रश्न अघि आएका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय संघ-संगठन, विभिन्न देशको मित्रता र सहयोग, ऊर्जा संकटदेखि व्यापार घाटासम्मका आयाम सामुन्ने आएका छन् ।

रुसमाथि कयौं देशले प्रतिबन्ध लगाएका छ । युक्रेनलाई कयौं देशले सैन्य हतियार सहयोगको रुपमा दिइरहेका छन् । तर, पनि युद्ध अनिश्चित छ ।

यस्तोमा रुसको अर्थतन्त्र कसरी टिकिरहेको छ ? युक्रेनले युद्ध कसरी धानिरहेको छ ? अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा युद्धका कारण परिरहेका आर्थिक र व्यापारिक असर कस्ता छन् ? यस्ता कयौं प्रश्न छन् ।

यो लेखमा रुस-युक्रेन युद्धको एक वर्ष बित्दा भएका घटनाक्रम र यस्तै प्रश्नको जवाफ खोजिएको छ ।

विश्व व्यापारमा युद्धको असर : तेलदेखि खाद्यान्नको मूल्यसम्ममा वृद्धि

गत अक्टुबरमा विश्व बैंकले एक प्रेस विज्ञप्ति जारी गरेको थियो, जसमा युक्रेन र रुसबीच भइरहेको युद्ध कोरोना महामारीपछि युरोप तथा मध्य एसियामा विकासोन्मुख रहेका राष्ट्रका लागि ठूलो धक्का भएको उल्लेख गरिएको थियो । रुस-युक्रेन युद्धको तत्कालीन असर सुरुवातमा अर्थतन्त्रमाथि नै देखिएको थियो ।

पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यमा उतारचढाव, गहुँजस्ता खाद्यान्न अभावलगायतका समस्या सामुन्ने आएका थिए । रुस-युक्रेन युद्धको प्रभाव स्वरुप युरोप र मध्य एसियाली क्षेत्रमा आर्थिक गतिविधि सुस्त रहने विश्व बैंकको प्रक्षेपण थियो । सन् २०२३ सम्म पनि यो युद्धले यी क्षेत्रमा ऊर्जा क्षेत्रसँग सम्बन्धित वस्तुको मूल्यमा असर गरिरहने विश्व बैंकले जनाएको थियो । विश्वबजारमा यसको असर प्रत्यक्ष रुपमा देखिएको छ ।

युक्रेन र रुसको युद्ध यस्तो समयमा सुरु भएको थियो, जब कोरोना महामारीबाट ग्रस्त विश्वको अर्थतन्त्र भर्खर तंग्रिँदै थियो । तर, अचानक विश्वकै दुई ठूला वस्तु उत्पादक देशबीच सुरु भएको युद्धले तंग्रिँदै गरेको अर्थतन्त्रलाई फेरि कोमामा धकेल्ने हो कि भन्ने आशंका उत्पन्न गराएको थियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)ले गत अप्रिलमा नै रुस र युक्रेन मुख्य वस्तु उत्पादक भएको र त्यहाँ भइरहेको युद्धका कारण विश्वव्यापी रुपमा वस्तुको मूल्य बढ्ने प्रक्षेपण गरेको थियो । विशेषगरी तेल र प्राकृतिक वस्तुको मूल्यमा वृद्धि भएको र थप बढ्ने कुरा आईएमएफले औंल्याएको थियो । युक्रेन र रुसले विश्वभरमै निर्यात हुने गहुँमा ३० प्रतिशतसम्म योगदान गर्ने हुनाले खाद्यान्नको मूल्य पनि अहिले उकालो लागेको छ ।

युद्धका कारण विश्वभरको अर्थतन्त्र सुस्त वृद्धि हुने र मुद्रास्फीतिको प्रभाव तीव्र रुपमा बढ्ने बताइएको थियो । हाल विश्वभर नै यसको असर देखिएको छ ।

युरोपेली देशमा प्राकृतिक ग्यासको प्रमुख निर्यातकर्ता रुस हो । विश्व बैंकले युद्धका कारण रुसमाथि लगाइएका प्रतिबन्धले युरोपमा प्राकृतिक ग्यासको मूल्यमा पनि धेरै वृद्धि देखिएको बताएको छ । यसको फाइदा अप्रत्यक्ष रुपमा मध्यपूर्व र अफ्रिकाका देशलाई पनि भइरहेको आईएमएफको तर्क छ ।

रुस विश्वभरमै तेस्रो धेरै तेल उत्पादक, दोस्रो ठूलो प्राकृतिक ग्यास उत्पादक र पाचौं ठूलो स्टिल, निक्कल र आल्मुनियमको उत्पादक हो । यहाँ उत्पादन हुने गहुँले विश्व व्यापारको २० प्रतिशत हिस्सा ओगट्छ । अर्कातिर युक्रेन मकै उत्पादनमा छैटौं, गहुँमा सातौं र सूर्यमुखी तेलमा शीर्ष स्थानमा छ ।

युद्धका कारण सन् २०१४ पछि नै ब्रेन्ट तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल सय अमेरिकी डलरसम्म पुगेको छ भने युरोपमा टीटीएफ ग्यासको मूल्य १९२ युरोसम्म पुगेको थियो ।

प्रतिबन्धका बीच अडिएको रुसको अर्थतन्त्र

एक वर्षअघि युक्रेनमाथि आक्रमण गर्दा रुसको अर्थतन्त्रमा गम्भीर असर परेको थियो । पश्चिमा देश, अमेरिका र युरोपेली संघले रुसको अर्थव्यवस्थालाई प्रतिकूल बनाउने गरी प्रतिबन्ध लगाएका थिए । रुसको आधिकारिक मुद्रा रुबेलको भाउ अमेरिकी डलरको तुलनामा निकै कमजोर भएको थियो । केन्द्रीय बैंकले ब्याजदरलाई दोब्बर हाराहारीमा बढाएको थियो भने मस्कोस्थित रुसको स्टक एक्सचेन्ज कयौं दिनका लागि बन्द भएको थियो ।

युद्धको सुरुवातमा रुसमाथि अनेक किसिमका प्रतिबन्ध लगाएका देशको ध्येय त्यहाँको अर्थव्यवस्थालाई प्रतिकूल बनाउनु र युद्धलाई अन्त्य गर्नु थियो । युरोपेली संघका नेताले यसलाई रुसमाथि ‘गम्भीर र ठूलो असर’को रुपमा पनि परिभाषित गरेका थिए । अमेरिकी नेतृत्वको तर्क पनि उस्तै थियो । ह्वाइटहाउसले एक घोषणामार्फत भनेको थियो, ‘विशेषज्ञहरुले रुसको अर्थतन्त्र १५ प्रतिशतसम्मले कम हुने अनुमान गरेका छन् । यसले पछिल्लो १५ वर्षमा रुसले गरेको आर्थिक विकासलाई नै मेटाउनेछ ।’

तर, एक वर्ष बितिसक्दा यस्तो केही पनि भएको छैन । १२ महिनाको अन्तरालमा अमेरिका वा युरोपेली संघले गरेका अनुमान वा विश्लेषणअनुसारको असर रुसको अर्थतन्त्रमाथि देखिएको छैन । बरु, रुसको अर्थव्यवस्था विगतमा भन्दा झन् राम्रोसँग चलिरहेको विभिन्न अनुसन्धान प्रतिवेदनले देखाएका छन् ।

रुस स्वयंले पनि अर्थतन्त्रको वर्तमान अवस्था स्पष्ट गरेको छैन । यसकारण पनि सपाट दृश्य निकाल्न मुस्किल छ । युद्ध सुरु हुँदा होस् वा जारी रहँदा, रुसले आफ्नो अर्थव्यवस्थासँग सम्बन्धित तथ्यांकमा केही हेरफेर गरेको हुनसक्ने पश्चिमा मिडियाको दाबी छ ।

तर, के चाहिँ स्पष्ट छ भने यो एक वर्षको अन्तरालमा पश्चिमा देश, युरोपेली संघ वा ह्वाइटहाउसले गरेको विश्लेषणकै जस्तो रुसको अर्थव्यवस्था खराब भने छैन ।

हावर्ड विश्वविद्यालयमा रसियन तथा युरेसियन अध्ययनसम्बन्धी ‘डाबिस सेन्टर’का कार्यकारी निर्देशन एलेक्जेन्ड्रा भाक्रोउक्स भन्छिन्, ‘मलाई लाग्छ युद्ध सुरु हुँदा जुन किसिमको अनुमान थियो १० देखि १५ प्रतिशतसम्म अर्थव्यवस्था कमजोर हुने, त्यो भएको छैन । त्योभन्दा निकै कम मात्रै रुसको अर्थव्यवस्था कमजोर भएको छ ।’

उनी रुसको अर्थतन्त्रमा ३ देखि ४ प्रतिशतको मात्रै कमी आएको अनुमान गर्छिन् । उनको यो अनुमानले विश्व बैंक, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष तथा अर्थव्यवस्था र आर्थिक विकाससँग सम्बन्ध राख्ने विभिन्न संघ-संस्थाले गरेको प्रक्षेपणसँग पनि मेल खान्छ ।

युद्ध सुरु भएको महिनामा मस्को धेरै चिन्तित थियो । रुसमै लगानी सुझावकर्ता तथा विश्लेषकका रुपमा २५ वर्षभन्दा लामो समयसम्म संलग्न रहेका क्रिस विफरकाअनुसार सुरुवाती महिनामा धेरैलाई रुसको अर्थव्यवस्थाको अवस्था कस्तो होला भन्ने कुराले सताएको थियो । यो चिन्ता स्वाभाविक पनि थियो ।

युद्धको सुरुवाती समयमा अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबन्ध मात्रै लागेका थिएनन्, विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय कम्पनीले रुसमा रहेका कारखानादेखि कार्यालयलाई पनि अनिश्चितकालका लागि अस्थायी रुपमा बन्द गर्ने निधो गरेर रुस छाडेका थिए । यसले रुसमा धेरैको रोजगारी गुमेको थियो । उत्पादनमा कमी आउनेदेखि व्यापारमा प्रतिकूलता सिर्जना हुने अनुमान थियो ।

रुसले आधिकारिक रुपमा सन् २०२२ मा आफ्नो अर्थतन्त्र २.१ प्रतिशतले खुम्चिएको जनाएको थियो । जबकि, वर्षको सुरुवातमा उनीहरुले नै आफ्नो अर्थतन्त्रमा १२ प्रतिशतको संकुचन आउने अनुमान गरेका थिए ।

रुसले युक्रेनमाथि हमला गरेपछि लगाइएका प्रतिबन्धका कारण युरोपमा रुसको बजार कम भयो । रुसले इन्धनमा आपूर्तिमा भारी कटौती गरेको थियो । तर, यसले रुसको आम्दानीमा खासै असर गरेन । बरु, युरोपेली देशमा ऊर्जाको संकट सिर्जना भयो ।

रुस प्राकृतिक ग्यास र तेलका लागि नयाँ ग्राहक खोज्न सफल भएको छ । गत वर्ष रुसले तेल र प्राकृतिक ग्यासको ठूलो हिस्सा एसियामा निर्यात गरेको छ । भारत, चीन र टर्कीले २०२२ मा रुसबाट ठूलो मात्रामा तेल खरिद गरेका छन् । समुन्द्री मार्गबाट ७० प्रतिशत तेल यिनै देशमा पुगेको छ ।

युद्ध सुरु हुनुअघि भारतले रुसबाट २ प्रतिशतमात्र तेल आयात गर्ने गरेको थियो । अहिले भारत नै रुसको ठूलो तेल आयातकर्ता भएको छ ।

रुसको सरकार र अन्तर्राष्ट्रिय ऊर्जा एजेन्सी (आईईए)का अनुसार २०२२ मा रुसले तेल उत्पादनमा २ प्रतिशत र निर्यातबाट हुने आम्दानीमा २० प्रतिशत वृद्धि गरेको छ । २१.८ करोड अमेरिकी डलरबराबरको रकम तेल तथा प्राकृतिक ग्यास बिक्रीबाट आम्दानी भएको छ ।

युक्रेनलाई पश्चिमा देशको साथ कहिलेसम्म ?

केही दिनअघि मात्रै अमेरिकी राष्ट्रपति जो वाइडेन युक्रेन पुगेका थिए । युक्रेनमा रुसले गरेको हमलाको वर्ष दिन पुग्न लाग्दा वाइडेनले आश्चर्यजनक रुपमा युक्रेनको राजधानीमा पाइला टेके ।

युक्रेनलाई रुससँगको युद्धमा टिकिरहन सबैभन्दा धेरै सहयोग अमेरिकाले नै गरिरहेको छ । पुटिनको कदमको निन्दा गर्नेमा शीर्षस्थानमा देखिनेदेखि युक्रेनलाई अप्रत्यक्ष रुपमा हतियार उपलब्ध गराउनेसम्मको काम अमेरिकाले गरेको छ । युरोपेली देश पनि अमेरिकासँगै यो सूचीमा छन् ।

त्यसो भए यो युद्धमा युक्रेनलाई अमेरिका, युरोपेली देश वा अन्य पश्चिमा मुलुकले कहिलेसम्म समर्थन गर्लान् ?

युक्रेन भ्रमणका क्रममा वाइडेन र युक्रेनका राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले संयुक्त वक्तव्य जारी गर्दै ‘लोकतान्त्रिक विश्व’को यो ‘साहसिक लडाइँ’ जित्नु नै पर्ने भएको बताएका छन् । यसका लागि अमेरिका सबै हिसाबले युक्रेनलाई सहयोग गर्न तत्पर छ ।

युद्धको सुरुवातदेखि नै जेलेन्स्कीले पश्चिमा देशसँग हतियार उपलब्ध गराएर सहयोगका लागि गुहार मागिरहेका छन् । गत वर्ष मार्चमा युक्रेनी सैनिकले राजधानी किएभबाट रुसी सैनिकलाई भगाएका थिए । त्यसपछि पनि युक्रेनी सैनिकले महत्वपूर्ण स्थानहरुबाट रुसी सैनिकलाई खेदाएका छन् ।

यसमा केही हदसम्म युक्रेनी सैनिक सफल भएका छन् । यो सबैमा युक्रेनको मुख्य र बलियो पक्ष, पश्चिमा देशले दिएको हतियार नै हो । युद्धको सुरुवातमा युक्रेनसँग भएको ट्यांकजस्ता हतियार निकै कम थिए । रुसी सैनिकसँग भएका हतियारको तुलनामा युक्रेनसँग भएको हतियारको संख्या थोरै थियो ।

युद्धको सुरु भएको एक वर्ष बित्दा युक्रेनले बल्ल ट्यांक सहयोग पाएको छ । जनवरीमा जर्मनीले लेपर्ड ट्यांक तथा अमेरिका र ब्रिटेनले च्यालेन्जर ट्यांक दिने घोषणा गरेका छन् । जर्मनीले त झन् आफ्ना सहयोगी देशबाट पनि लेपर्ड ट्यांक युक्रेनलाई सहयोगको रुपमा दिन भनेको छ ।

पश्चिमा हतियारको सहायतामा युक्रेनले युद्ध लडिरहेको छ । युक्रेनले युद्धको सुरुवातबाट नै पश्चिमा देशबाट सहयोग पाइरहेको छ । उसले २ अर्ब अमेरिकी डलरबराबरको सहयोग प्रतिमहिना पाइरहेको छ । युद्धमा पश्चिमा देशले गरिरहेको यो सहयोगकै आडमा युद्ध अहिलेसम्म लम्बिएको छ ।

युद्ध क्षेत्रका विशेषज्ञहरुले पश्चिमा देशले यसरी नै सहयोग गरिरहने हो भने युक्रेनले युद्धलाई थप लामो समयसम्म राख्न सक्ने बताउँदै आएका छन् । जबकि, रुसले हप्ताभरमै युक्रेनमाथि कब्जा जमाउने सोचेको थियो ।

पश्चिमा देशले युक्रेनमाथिको सहयोगलाई निरन्तरता दिने देखिएको छ । शीतयुद्धको समयबाटै वैचारिकतालाई लिएर दुई अलग-अलग किसिमका विचारधारा राख्ने अमेरिका वा पश्चिमा देश र रुस (तत्कालीन सोभियत संघ)बीच अप्रत्यक्ष रुपमा अहिले पनि युद्ध भइरहेको छ । युक्रेन र रुसको युद्धमा युक्रेनको पृष्ठभूमिमा अरु देश पनि लडिरहेका छन् ।

युद्धको अन्त्य कहिले ?

रुस र युक्रेनको युद्ध अनिश्चित छ । पश्चिमा देशले हाल चालिरहेको कदमले यसलाई थप अनिश्चित बनाएको छ । युद्ध सुरु हुँदा युक्रेनले केही समयमा नै पराजय भोग्ने र क्राइमियालाई जस्तै युक्रेनलाई पनि रुसले कब्जामा लिने धेरैको अनुमान थियो । तर, अहिले त्यो अनुमान गलत सावित भएको छ ।

रुस र युक्रेनले पनि युद्ध अन्त्य गर्नेतर्फ कुनै कदम चालेका थिएनन् । तर, हालै पुटिनले युक्रेनसँगको युद्ध अन्त्य गर्ने चाहना राखेको र विस्तारै कूटनीतिक छलफल हुन सक्ने सम्भावना रहेको बीबीसीले एक रिपोर्टमा उल्लेख गरेको छ ।

अमेरिकी राष्ट्रपति वाइडेनसँग युक्रेनका राष्ट्रपति जेलेन्स्कीको भेटवार्ता भएको केही दिनमा नै पुटिनले यस्तो यस्तो बताएका हुन् । समाचार एजेन्सी रोयटर्सकाअनुसार गत बुधबार पुटिनले भनेका छन्, ‘हाम्रो उद्देश्य सैन्य संघर्ष अघि बढाउने होइन, बरु युद्ध अन्त्य गर्ने हो । यो जति छिटो भयो, त्यति नै फाइदाजनक हुनेछ ।’

तर, अमेरिकाले भने रुसले युद्ध अन्त्य गर्नेतर्फ कुनै इच्छा नदेखाएको आरोप लगाएको छ । ह्वाइट हाउसका प्रवक्ता जोन किर्बीले भनेका छन्, ‘पुटिनले अहिलेसम्म यस्तो किसिमको कुनै संकेत देखाएका छैनन् । यो युद्ध अनिश्चित छ ।’ अहिले अमेरिकी संसदमा पनि अमेरिका पुनः अनिश्चितकालीन युद्धमा संलग्न भएको कुरा उठिरहेको छ ।

यसबीच, युक्रेनले युद्धका लागि सहायता पाइरहेको छ । अमेरिकी सञ्चारमाध्यम न्युयोर्क टाइम्सकाअनुसार युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीलाई अमेरिकाले हालसालै मात्र १.८ बिलियन अमेरिकी डलरबराबरको अतिरिक्त सैन्य सहयोग दिने घोषणा भएको छ । यसले युद्धलाई थप समयसम्म लम्ब्याउनेछ ।

अमेरिकी पक्षबाट पनि पुटिनले पराजय अस्वीकार गर्ने भएकाले युद्ध लामो समय जान सक्ने अनुमान भइरहेको छ । पूर्वअमेरिकी राजनीतिज्ञ जोन सुलिवनले बीबीसीसँगको अन्तर्वार्तामा भनेका छन्, ‘पुटिन रुसको सुरक्षासँग जोडिएको विषयमा कुरा गरिरहेका छन् । तर, युक्रेनको सुरक्षाको बारेमा कुनै कुरा भइरहेको छैन । यसले पनि पुटिनले सहजै हार मान्ने छैनन् भन्ने देखाएको छ ।’

हाल रुस र चीनबीच पनि हतियार खरिदको विषयमा छलफल भइरहेको छ । केही साताअघि चीनका विदेश मन्त्रालयका नेता के आलासँग मस्कोमा भएको छलफलमा हतियार खरिदको विषयमा कुराकानी भएको आकलन गरिएको छ । यसले पनि युद्धलाई थप लम्ब्याउने संकेत गरेको छ ।

एजेन्सीहरुको सहयोगमा