१७.५७% जनसंख्यामा स्वास्थ्य बीमा, ५३% गरे नवीकरण

काठमाडौं । नेपाल सरकारद्वारा सञ्चालित स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रममा ५१ लाखभन्दाबढी नागरिक सहभागी भएका छन् ।
स्वास्थ्य बीमा बोर्डको तथ्याङ्क अनुसार हालसम्म स्वास्थ्य बीमामा ५१ लाख २८ हजार ५३४ जनाले बीमा गराएका छन् । २०७८ सालको को जनगणनाअनुसार यो संख्या नेपालको कुल जनसंख्याको १७.५७ प्रतिशत हो ।

बोर्डका अनुसार कुल बीमित परिवारको संख्या १५ लख ७० हजार ८६२ छ ।

सरकारले सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रम अन्तरगत आम नागरिकलाई स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउन, स्वास्थ्य सेवा उपयोगका क्रममा भइरहेको व्यक्तिगत खर्चलाई ब्यवस्थित गर्न स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम सञ्चालन गरेको हो ।

कुनै पनि नागरिकलाई सामान्य रोगदेखि मुटु, मृगौला, क्यान्सरलगायतका जटिल रोग तथा अन्य उपचारमा सहायता होस् भन्ने उद्देश्यका साथ सरकारले स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम सञ्चालनमा ल्याएको थियो ।

सरकारले ल्याएको यस कार्यक्रमा सबै उमेर समूहका व्यक्ति सहभागी हुन पाउने व्यवस्था छ । सरकारले २०७२ सालमा शुरु गरेको स्वास्थ्य बीमा कार्यक्रम देशभरका ७६ जिल्लामा बिस्तार भएको छ ।

बोर्डका अनुसार यस अवधिमा २७ लाख ५६ हजार ८६४ जनाले बीमा नवीकरण गरेका छन् । जुन कुल बीमितको ५३.७६ प्रतिशत हुन आउँछ । यस्तै, बीमा नवीकरण गर्ने परिवारको संख्या ८ लाख ७३ हजार ८५ जना रहेको बोर्डको तथ्यांक छ ।
बोर्डमा आवद्ध भएकामध्ये सेवा लिनेको संख्या २० लाख ६० हजार ८९० जना छ ।

यस अवधिसम्ममा चार लाख ८३ हजार ८४४ जना जेष्ठ नागरिक समेटिएका छन् । यस्तै, एचआइभी संक्रमति बीमितको संख्या २३ लाख ६४९ जना, अति अशक्त अपाङ्ग बीमितको संख्या ८७ हजार ४३२ जना, कुष्टरोग संक्रमित बीमितको संख्या दुई हजार ६९५ जना, एमडीआर क्षयरोग संक्रमित परिवारको संख्या ७७५ जना, महिला स्वास्थ्य स्वंसेविका बीमितको संख्या ८० हजार ३५१ जना छ ।

माघ महिनामा मात्रै थपिए एक लाख बीमित
बोर्डका अनुसार चालु आवको माघ महिनामा मात्रै यस कार्यक्रममा एक लाख बीमित सहभागी भएका छन् । माघ महिनामा १ लाख ७९ हजार ५५६ जना बीमित थपिएका हुन् । सो संख्यामा बीमित थपिँदा यस अवधिमा ५० हजार ९३० जनाले सेवा लिएको बोर्डको तथ्यांक छ ।

यस्तै माघ महिनामा एक लाख ६४ हजार २२५ जना बीमितले बीमा नवीकरण गरेका छन् ।

यस अवधिसम्ममा १७ हजार ६३४ जना जेष्ठ नागरिक समेटिएका छन् । यस्तै, एचआइभी संक्रमति बीमितको संख्या ६६८ जना, अति अशक्त अपाङ्ग बीमितको संख्या ८७ हजार ४३२ जना, कुष्टरोग संक्रमित बीमितको संख्या तीन हजार ७७० जना, महिला स्वास्थ्य स्वंसेविका बीमितको संख्या चार हजार ४९७ जना छ ।

कसरी सहभागी हुने ?
स्वास्थ्य बीमा बोर्डले स्वास्थ्य बीमा गर्नका लागि भनेर हरेक वडामा दर्ता सहयोगी राख्ने गर्दछ । बोर्डले वडा अध्यक्षको संयोजकत्वमा दर्ता सहयोगी छान्ने गर्छ । बोर्डले छनौट गरेका दर्ता सहयोगी घर घरमै परिचालन हुन्छन् । ती दर्ता सहयोगीले हरेक नेपालीको घर–घरमा गएर तथ्यांक संकलन गर्ने काम गर्छन् ।

बोर्डमा आवद्ध भएका दर्ता सहयोगीहरुले घर–घरमा पुगेर ती व्यक्तिहरुलाई बीमाको दायरामा ल्याउन सहयोग गर्दछन् ।
दर्ता सहयोगीले संकलन गरेको तथ्यांकलाई बोर्डको अनलाइन प्रणालीमा राखिन्छ । त्यसपछि बीमित व्यक्तिहरुलाई कार्ड प्रदान गर्ने गर्दछन् ।

कति लाग्छ रकम ?
स्वास्थ्य बीमा बोर्डले पाँच सदस्यीय परिवारलई एक युनिट मानेको छ । त्यो परिवारबाट बोर्डले वार्षिक ३ हजार ५ सय रुपैयाँ शुल्क लिन्छ । त्यो वापत उक्त परिवारलाई बोर्डले वार्षिक १ लाख रुपैयाँ सेवा उपलब्ध गराउँछ ।

७ जनाभन्दा बढी सदस्य परिवार रहेको हकमा भने बोर्डले सो परिवारले अतिरिक्त रुपमा प्रतिपरिवार ७ सय रुपैयाँ तिर्यो भने त्यो परिवारले अतिरिक्त एक लाखभन्दा बाहेक २० हजार रुपैयाँ बराबरको सुविधा पाउँछन् ।

के–के पाइन्छ सुविधा ?
पाँच जनाको एउटा परिवारले ३५ सय रुपैयाँमा १ लाखसम्मको उपचार सुविधा पाउँछन् । परिवारमा ५ जनाभन्दा बढी सदस्य भए थप एकजना बराबर ७ सय रुपैयाँमा २० हजारको उपचार सुविधा थप हुन्छ ।

सामाजिक स्वास्थ्य सुरक्षा कार्यक्रमअन्तर्गत बीमा गर्ने कुनै पनि व्यक्तिले तोकिएको कुनै पनि सरकारी अस्पतालबाट ओपीडी सेवा, इमर्जेन्सी, ल्याब उपचार, सामान्य अपरेशन लगायतका उपचार प्राप्त गर्न सक्नेछन् । त्यस्तै, सरकारले तोकेको निःशुल्क औषधी प्राप्त गर्न सक्नेछन् ।

तर, कस्मेटिक सर्जरी, व्यक्तित झैझगडाका कारण चोटपटक लागेमा, मादक पदार्थ सेवनका कारण कुनै दुर्घटनामा परी चोट पटक लागेमा, गर्भपतन गरेमा भने यो सेवा पाउदैनन् । यस्ता उपचारलाई बीमाले समेट्दैन ।

उपचार सुविधाका लागि बोर्डले स्वास्थ्यचौकी र सरकारी अस्पतालसँग सम्झौता गरेको छ । बीमितले उपचारका लागि बोर्डले सम्झौता गरेको स्वास्थ्यचौकी वा अस्पताल जानुपर्नेछ ।

बीमा गरेको कति समयपछि पाइन्छ सेवा ?
स्वास्थ्य बीमामा अवद्ध भएपछ सेवा लिनमा लागि भने समय कुनुपर्ने हुन्छ । अर्थात वैशाखदेखि असार महिनासम्म दर्ता वा नवीकरण भएमा सोही वर्षको भदौ एक गतेदेखि सेवा लिन सकिने व्यवस्था छ ।

साउनदेखि असोज महिनासम्म दर्ता वा नवीकरण भएमा सोही वर्षको मंसिर एक गतेदेखि सूविधा लागू हुने बोर्डको भनाइ छ ।

यस्तै, बोर्डका अनुसार कात्तिकदेखि पुस महिनासम्म दर्ता वा नवीकरण भएमा सोही वर्षको फागुन एक गतेदेखि र माघदेखि चैत महिनासम्म दर्ता वा नवीरकण भएमा अर्को वर्षको जेठ एक गतेदेखि सेवा सुविधा लागू हुने व्यवस्था छ ।