को हुन् बिटक्वाइनको खास निर्माता ?

एजेन्सी । आम मानिसको दिमागमा नराम्ररी हल्लाइदिएको प्रश्न हो क्रिप्टोकरेन्सी अर्थात् बिटक्वाइन । क्रिप्टोकरेन्सी र बिटक्वाइनमा के फरक छ ?नेपालमा समेत यसले पछिल्ला दिनमा सरकारी एवं गैरसरकारी अधिकारीलाई नराम्ररी प्रभावित पारेको छ ।

बिटक्वाइन डिजिटल करेन्सी हो । यसको कुनै रङ वा भौतिक रुव रुपमा हुँदैन । सलाई प्राविधिकरुपमा मात्र कुनै कम्प्युटर तथा इन्टरनेटमा राख्न सकिन्छ । यसलाई नियन्त्रण गर्ने कुनै देश तथा संस्था नहुने हुँदा बिटक्वाइनद्वारा केही समान खरिद बिक्री तथा पैसा आदानप्रदान गर्न बैंकजस्तो तेस्रो पक्षको आवश्यकतासमेत पर्दैन । जसले गर्दा भुक्तानी प्रणाली पनि सजिलो तथा सस्तो पर्नजान्छ ।

यसको कारोबारमा कुनै सीमा रहँदैन । यसको कारोबार इन्टरनेटबाट हुने हुँदा संसारको जुनै कुनाबाट पनि कारोबार गर्न सकिन्छ ।

जसरी पैसा राख्न बैंकमा खाता खोलिन्छ, त्यस्तै यसका लागि पनि एउटा बिटक्वाइन एकाउन्ट खोल्नुपर्दछ । जसलाई बिटक्वाइन वालेट नाम दिइएको छ । यसमा एकाउन्ट नम्बर र डिजिटल सिग्नेचर आवश्यक पर्छ । कसले कति मात्रामा कारोबार गर्यो भन्ने विवरण डार्क मोडमा उपलब्ध हुन्छ ।

संसारमा जति पनि बिटक्वाइनका प्रयोगकर्ता छन्, ती सबैको कारोबार एउटा लेजरमा राखिएको हुन्छ । त्यसमा नाम र जम्मा रहेको बिटक्वाइन हुन्छ ।

कुनै व्यक्तिबीच बिटक्वाइनको कारोबार हुँदा सो कारोबार सही हो वा होइन, सो कारोबार गर्ने व्यक्ति आधिकारिक हो वा होइन भनेर जाँच्नका लागि बिटक्वाइन माइनर (अत्याधुनिक कम्प्युटर) प्रयोग गरिन्छ । यसले दुई व्यक्तिबीचको कारोबारलाई प्रमाणित गर्छ । सो कारोबार प्रमाणित भएसँगै बिटक्वाइनको कारोबार सम्पन्न भएको मानिन्छ ।

बिटक्वाइनलाई कमाउने तथा खर्च गर्ने उपाय धेरै रहेको बताइन्छ । आफ्नो खातामा बिटक्वाइन थप्न वा अरु बिटक्वाइन प्रयोगकर्ताबाट पैसा तथा कुनै सामान पनि विनिमय गर्न सकिन्छ । कुनै सामान खरिद गर्न पनि बिटक्वाइनको प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

बिटक्वाइन कमाउने सबैभन्दा उत्तम तरिका भनेको आफ्नै बिटक्वाइन माइनर खरिद गरेर सञ्चालन गर्नु हो भनिन्छ । बिटक्वाइनको कारोबार गर्दैछ भने सो कारोबारलाई प्रमाणित गर्नका लागि सम्बन्धित कारोबारको एउटा जटिल गणितीय प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्छ । त्यो अत्याधुनिक कम्प्युटरले मात्रै गर्ने क्षमता राख्दछ । त्यस्ता अत्याधुनिक कम्प्युटरले धेरै विद्युत खपत गर्ने बताइन्छ । बिटक्वाइन माइनरले कसैको बिटक्वाइन कारोबार प्रमाणित गरेबापत केही बिटक्वाइन कमाइ गर्न सक्नेछ ।

बिटक्वाइनका सबल पक्ष हुँदाहुँदै पनि यसका अनेकन चुनौती पनि सँगै आउँछन् । यसको नियमन गर्ने निकाय नभएकाले धेरैजसो गैरकानुनी काममा प्रयोग हुन्छ । आमरुपमा आएको विवरणअनुसार कर छली, सम्पत्ति शुद्धीकरण, आतंकवादी तथा ह्याकिङ गतिविधिमा प्रयोग हुन्छ ।

त्यसबाट देशको अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर पर्न थालछ । नेपालमा पछिल्ला दिनमा त्यसको प्रभाव पर्न थालेको छ । संसारका धेरै देशमा बिटक्वाइनको कारोबार गैरकानुनी मानिएको छ । यद्यपी केही देशमा वैध नै मानिएको छ ।

यो यस्तो व्यवसाय हो जसमा अत्यधिक जोखिमका साथ साथै अत्यधिक नाफा पनि हुने गरेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार माध्यमको दावी छ ।
अब लागौं यसको खास निर्माता को हो ? भन्ने बारेमा ।

बिटक्वाइनको निर्माता सतोशी नाकामोतोलाई मानिन्छ । धेरैले यो नामलाई नै फर्जी मानेका छन् । हामीलाई के थाहा छ र थाहा छैन भन्ने भन्दा पनि धेरैले यसलाई एउटा समूहको नामसमेत दिएको पाइन्छ ।

अज्ञात रहन गाह्रो मानिएको यो समयमा क्रिप्टोकरेन्सीको आविष्कारकको पहिचान रहस्य नै छ भन्ने कुरा नै अर्काे रहस्यको विषय बनेको छ ।
बिटक्वान निर्माताको पहिचान पुष्टि नभए पनि सातोशी नाकामोटोको मूर्ति बुडापेस्टमा राखिएको छ । यति भएपछि त आम मानिसलाई विश्वास गर्न पनि बाध्य पारिदिएको छ ।

१३ वर्ष पहिले सातोशी नाकामोटो नाम प्रयोग गर्ने एक व्यक्ति वा समूहले बिटक्वाइन नामको नयाँ सफ्टवेयर प्रणालीको वर्णन गर्ने एउटा विवरण सार्वजनिक गरेको थियो । आज बिटक्वाइनको मूल्य १ ट्रिलियन डलरभन्दा बढी छ । यसले यसका समर्थकहरूलाई विश्वासको एउटा आधार तयार पारेको छ । जहाँ विश्वव्यापी वित्तीय नेटवर्कलाई जोडेको छ ।

यद्यपि बिटक्वाइनको मुटुमा एउटा रहस्य छ । सातोशी नाकामोटो वास्तवमा को थिए वा को हुन् ?

अक्टोबर ३१, २००८ मा सातोशी नाकामोटोले क्रिप्टोग्राफरहरूको समूहलाई बिटक्वाइन भनिने इलेक्ट्रोनिक मुद्राको नयाँ रूपको रूपरेखा भएको ९ पृष्ठ लामो कागजात पठाएका थिए ।

त्यतिबेला कसैले नाकामोटोको पहिचानको वास्ता गरेनन् । त्यो समूहका अधिकांश मानिसहरूलाई बिटक्वाइनको विचार आफैंमा शंकास्पद लागेको थियो ।
फिन्नी, निक साबो, डेभिड चाउम र वेई डाईजस्ता क्रिप्टोग्राफरहरू र विकासकर्ताहरूले नगदको इलेक्ट्रोनिक संस्करण विकास गर्न एक दशकभन्दा बढी समयदेखि प्रयास गरिरहेका थिए । ती सबै असफल भएका थिए । विभिन्न कारणले गर्दा त्यसको सहज अवस्था सिर्जना भएको थिएन ।

जनवरी ९, २००९ मा नाकामोटोले बिटक्वाइन नेटवर्क शुरु गर्यो । फिन्नी त्यसमा रुचि राख्ने थोरैमध्ये एक थिए । प्रारम्भिक हप्ताहरूमा दुईले नेटवर्क चलाउन टाढैबाट काम गरे । पहिलो बिटक्वाइन लेनदेन नाकामोटोबाट मिस्टर फिन्नीमा गएको बताइन्छ ।

लगभग दुई वर्षसम्म, बिटक्वाइन बिस्तारै बढ्दै जाँदा, नाकामोटोले सन्देश बोर्डहरूमा लेखे । विकासकर्ताहरूसँग निजी रूपमा इमेलहरू आदान प्रदान गरे । डिसेम्बर २०१० नाकामोटोले सार्वजनिकरूपमा पोस्ट गर्न छोडे ।

सन् २०११ म विकासकर्ताहरूसँग पनि कुरा गर्न बन्द गरे । नाकामोटोले परियोजनाको नेतृत्व एक सफ्टवेयर विकासकर्ता गेभिन एन्ड्रसेनलाई दिएका थिए ।
के हामीलाई एक व्यक्तिको रूपमा नाकामोटोको बारेमा केही थाहा छ ? अब प्रश्न यहाँ छ ।

साँच्चै होइन । सार्वजनिक सन्देशहरूमा र पछि जारी गरिएका निजी सन्देशहरूमा पनि नाकामोतोले कुनै पनि व्यक्तिगत कुराको बारेमा कहिल्यै बताएनन् । जीवनी वा मौसम वा स्थानीयरूपमा भइरहेको चीजहरू बारे केही छैन भनिएको छ । सबै बिटक्वाइन र यसको कोडबारे पनि केही भनिएन ।

नाकामोतोले दुई इमेल ठेगाना र एउटा वेबसाइट प्रयोग गरेका थिए । तिनीहरूलाई दर्ता गर्ने व्यक्तिको पहिचान ब्लक गरिएको थियो । त्यहाँ अन्य सार्वजनिक जानकारी दिइएन । गुमनाम हुन गाह्रो भएको समयमा नाकामोतो एउटा भूतजस्तै भएका छन् ।

त्यहाँ लगभग एक मिलियन बिटक्वाइनहरू छन् । जुन बिटक्वाइनको पहिलो वर्षमा माइिनङ गरिएको थियो । जुन पहिल्यै सारिएको बताइन्छ ।
आज ती बिटकोइनहरूको मूल्य लगभग ५५ बिलियन डलर बराबर छ । फोर्ब्सको रियल टाइम अर्बपतिहरूको सूची अनुसार, यसले नाकामोटोलाई संसारका ३० धनी व्यक्तिहरू मध्येको एकका रुपमा चित्रण गर्छ ।

ती १० लाख बिटकोइनहरू नाकामोतोद्वारा नियन्त्रित हुने अनुमान गरिएको छ । नाकामोटोले मात्र तिनीहरूलाई सार्नको लागि एकसँग निजी साँचो हुनु आवश्यक छ । जुन पहुँच नियन्त्रण गर्ने अक्षर र संख्याहरूको लामो, अद्वितीय स्ट्रिङ रहेको बताइन्छ ।

तिनीहरूलाई सार्ने व्यक्तिले नाकामोटो भएकोमा धेरै बलियो दाबी गर्नेछ ।

प्रारम्भिक वर्षहरूमा, क्रिप्टोकरेन्सी समुदायमा नाकामोटो गुमनाम रह्यो र ती बिटक्वाइनहरूलाई मुख्यतया डरले छोडेको बताइन्छ ।

बिटक्वाइनको आविष्कारकलाई पक्राउ गर्न सकिने कुरा अव्यावहारिक लागेन । हालैका वर्षहरूमा, धेरैजसो सरकारहरू यसमा लालायित देखिन्छन् । चीन एएटा ठूलो अपवाद भएकोले पनि विभिन्न डिग्रीहरूमा बिटक्वाइन स्वीकार गरेको बताइन्छ ।

नाकामोटो बेपत्ता भएको एक दशक भइसक्यो । यो सम्भव छ कि बिटक्वाइनको सिर्जनाकर्ता अरू कसैलाई निजी कुञ्जीहरू नदिई मरे वा कतै चुपचाप बसिरहेका छन् । यो पनि सम्भव छ कि नाकामोटोका सबै साँचो हरायो वा पासवर्ड बिर्सिए वा अरु केही भयो भन्ने बारेमा मानिसहरुले खोजी रहेका छन् ।

वर्षौंको दौडमा बिटक्वाइनको मिल्दोजुल्दो काम गर्ने कोही-जस्तै मिस्टर फिन्नी, २०१४ मा मृत्यु भएको बताइन्छ । मिस्टर एन्ड्रसेनलाई नाकामोतोको रूपमा पेश गरिएको छ । सबैले यसलाई अस्वीकार गरेका छन् । र, अन्यथा प्रमाणित गर्ने प्रमाणहरू छैनन् भनिएको छ ।

सन् २०१४ मा बर्किङ्घम, इङ्गल्याण्डको एस्टन विश्वविद्यालयका विद्यार्थी र अनुसन्धानकर्ताहरूको समूहले भाषाविज्ञान विश्लेषण गरे र निष्कर्ष निकाले । नाकामोतो हुन सक्छन् । अरुहरुले नाकामोतो पनि भएको दाबी गरेका छन् । अध्ययनमा साबोको दावीलाई अस्वीकार गरेका छन् ।

राइट लन्डनमा बस्ने एक अष्ट्रेलियाली प्रोग्रामर हुन्, जसले सन् २०१६ मा नाकामोटो भएको दाबी गरेका थिए । ती दावीहरू बिटक्वाइन समुदायमा छिट्टै विच्छेदन गरियो । र, अस्वीकार गरिएको बताइन्छ । ती केही प्रारम्भिक बिटक्वाइनहरू सारेर आफू नाकामोटो भएको प्रमाणित गर्ने वाचा गरेका थिए । तर, आजसम्म त्यसो भने गरिएको छैन ।

हालैका वर्षहरूमा, राइटले आफ्नो दावीको मुद्दा चलाउने प्रयास गरेका छन् । उसले बिटक्वाइनको सफ्टवेयरमा प्याटेन्टको लागि मुद्दा दायर गरेका छन् । यद्यपि यो खुला स्रोत परियोजनाको रूपमा जारी गरिएको थियो । र, एक पोडकास्ट होस्टलाई मुद्दा दायर गरियो । जसले सार्वजनिकरूपमा मानहानिको लागि आफ्नो दावीको उपहास गरेको थियो ।

मिस्टर राइट आफैंले डेभ क्लेमान नामक मृतक सहकर्मीको परिवारले मुद्दा हालेका थिए । मेसर्स राइट र क्लेमानले व्यापार साझेदारीको एक भागको रूपमा बिटक्वाइनको विकास गरेका थिए । राइटले क्लेमानको परिवारलाई ती दश लाख बिटक्वाइनमध्ये आधा ऋण दिएका थिए भनी दाबी गरिएको छ ।

तर, निर्णायक मण्डलले दुईजनाले गरेको कुनै प्रमाण फेला पारेन । जूरीले दुवैले सँगै बिटक्वाइन बनाएको कुनै प्रमाण फेला पारेन । यदि तिनीहरू भएको भए, राइट कानूनीरूपमा कुनै पनि मौद्रिक पुरस्कार दिन वा लिन मद्दत गर्न ती बिटक्वाइनहरू बेच्न बाध्य हुनसक्थे ।

त्यसोभए त्यहाँ कुनै कानुनी दबाब हुनेछैन । जबसम्म राइटले नाकामोतो बिटक्वाइनहरूको स्वामित्व प्रमाणित गर्दैनन्, बिटक्वाइनको संसारमा धेरै मानिसले उनको दाबीहरूलाई खारेज गरिरहने छन् ।

जबसम्म कसैले ती बिटक्वाइनहरू सार्न सक्दैन । यो सम्भव छैन कि कसैलाई बिटक्वाइनको वास्तविक सिर्जनाकर्ताको रूपमा स्वीकार गरिनेछ । किनकी, त्यहाँ प्रमाणित गर्ने विषय नै महत्वपूर्ण भएको छ ।