गुरुले छाडेपछि मेगा बैंकको ‘स्टेयरिङ’ पाएकी अनुपमाले गति बढाइन्, रोलमोडल नै बनिन्

मेगा बैंकको प्रमुख कार्यकारी अधिकृत बन्दै गर्दा अनुपमा खुन्जेलीलाई काम गरेर देखाउन सक्ने हो वा होइन भन्ने द्विविधा थियो ।

वाणिज्य बैंकमा प्रमुख कार्यकारी अधिकृतहरु विगतमा जहिले पनि पुरुषहरु नै थिए । अनुपमा खुन्जेली बैंकमा पहिलो महिला सीइओ बन्दै थिइन् । बैंकमा स्थापनाकालदेखि सीइओ अनिल शाहको उत्तराधिकारी बनेर अनुपमा सीइओ बन्दा धेरैको आशंका बैंक सहज ढंगले चल्दैन कि भन्ने थियो ।

अनिल शाह बैंकिङ क्षेत्रमा धेरैका लागि रोलमोडल थिए । र, ग्ल्यामर पनि ।

एउटा हाइप्रोफाइल पर्सनालिटी भएको मान्छे संस्थाबाट बाहिरिएर लो प्रोफाइलको मान्छेले संस्था हाँक्ने जिम्मेवारी पाउँदा यस्तो आशंका आउनु अस्वभाविक पनि थिएन ।

अनुपमा भन्छिन्,‘ एउटैको प्रभुत्व हुँदा निर्णय लिन सजिलो हुन्छ तर, हाम्रो जस्तो संस्थामा निर्णय लिन समय लागेपनि सही निर्णय हुन्छ ।’

खुन्जेली अनिल शाहलाई आफ्नो बैंकिङ क्षेत्रको गुरु नै मान्छिन् । स्टाण्डर्ड चार्टर्डबाट शुरु भएको खुन्जेलीको बैंकिङ यात्रामा अनिल र अनुपमा र रविनाले सँगै चार्टर्ड छाडेर नबिल आएका थिए भने मेगामा पनि उनीहरुसँगै आएका थिए ।

मेगाबाट २ कार्यकाल पूरा गरेर अनिल नबिलमै सीइओको रुपमा फर्किए भने रविना अहिले अनुपमाको सेकेन्ड पोजिसनमा भएर मेगा बैंकमै कार्यरत छिन् ।

अनुपमाले मेगाको नेतृत्वले लिएपछि बैंकले रफ्तार आफ्नो तरिकाले समातेको छ । हालैमात्र बैंकले ख्यातिप्राप्त दि बैंकर अवार्ड पनि प्राप्त गरेको छ । बैंक वित्तीय सूचकांकमा पनि निकै बलियो भएर प्रस्तुत भएको छ ।

मेगाका समकालीन बैंकमध्ये कमर्ज एण्ड ट्रष्ट र जनता बैंकले आफ्नो अस्तित्व नै गुमाइसकेका छन् । सिभिल बैंक अरुमा बिलय हुन साँझबिहान भएर बसेको छ । सेञ्चुरीले पनि प्रगति गर्न सकेको छैन, जति मेगाले गर्यो ।

यसरी मेगा बैंकले एकाएक प्रगती गर्न थालेपछि अनुपमा बैंकिङमा लाग्ने महिलाहरुका लागि रोलमोडल बनेकी छन् ।
बैंकिङमा आफ्नो सफलता नम्बरले पुष्टी गर्ने बताउँछिन् उनी, भन्छिन्- ‘बैंकिङमा म नम्बरलाई धेरै नै माया गर्छु, बैंकिङमा मैले राम्रो गरेमो मेरो सफलता नम्बरले नै बताउने छ ।’

स्थापनाकालदेखि नै कार्यरत मेगा बैंकमा डेपुटी सीईओ भएपछि बैंकलाई नेतृत्व दिन सक्छु भन्ने अनुपमालाई लागिसकेको थियो । अनिल सीइओ भएकै अवस्थामा पनि सञ्चालक समितिका सदस्यहरुले सीइओ हुन तयार भएर बस्न समेत भनेका थिए खुञ्जेलीलाई । त्यसबेला उनी सोच्थिन्- अवसर आयो भनेपछि हट्दिन, प्रमाणित गरेर देखाइदिन्छु ।

मेगा बैंकको कागजी प्रक्रियादेखि अहिलेसम्मको यात्राको साक्षी उनी थिइन् ।

संचालक समितिले अनुपमालाई विश्वास गर्यो । र, टीमले सहयोग । जसले मेगा बैंकलाई स्थापनाको १० वर्षमै पुराना बैंकसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने बनायो ।

नेपालका बैंकहरुमा सबैभन्दा बढी संस्थापक सेयरधनी भएको बैंक मेगा हो । ३ हजार संस्थापक सेयरधनी र २ लाख सर्वसाधारण सेयरधनी । बैंकमा कुनैपनि व्यवसायिक घरानाको सेयरमा बहुमत छैन । त्यो सबैलाई मिलाएर हिडाउने काम अनुपमामा काँधमा छ ।

उनले पहिलो दिनदेखि नै काम गर्दा महिला र पुरुष भनेर नहेरेर काम गरेको कारण नै चार्टर्डमा २ पटक डबल प्रमोसन खान पाएको पनि सगर्व सुनाइन् । महिलालाई काम गर्नको लागि सबैभन्दा ठूलो सहयोग परिवारबाट नै हुनुपर्ने अनुभव उनको छ । जुन उनलाई परिवारले दिएको छ ।

विगतमा एउटा समूहको नियन्त्रणमा रहेको बैंकमा काम गरेको र अहिले कुनै घरानाको नियन्त्रणमा नरहेको बैंकको नेतृत्व गरेको अनुभवमा अनुपमाले भनिन्,‘ एउटैको प्रभुत्व हुँदा निर्णय लिन सजिलो हुन्छ तर, हाम्रो जस्तो संस्थामा निर्णय लिन समय लागेपनि सही निर्णय हुन्छ ।’

फोकस गण्डकी

स्थापनाको एक दशकमा मेगा बैंक निकै नै ठूलो भइसक्यो । गण्डकी विकास बैंकसँग एक्वायर प्रक्रिया पूरा भएपछि पूँजीको आधारले मेगा बैंक टप फाइभमा पर्नेछ ।

मेगाले यसअघि नै पश्चिमाञ्चल विकास बैंक र टुरिजम डेभलपमेन्ट बैंकलाई गाभिसकेको छ । जसमा टुरिजममा मातृभूमि र कालिन्चोक विकास बैंक गाभिएका थिए ।

गण्डकीसँगको एक्विजेशन प्रक्रिया पूरा भएपछि मेगा बैंकको निक्षेप १ खर्बभन्दा बढी हुने छ भने कर्जा ९६ अर्ब रुपैयाँको हाराहारीमा हुने छ । गण्डकी प्रदेशमा बलियो उपस्थितीसँगै ६३ जिल्लामा मेगा बैंकको शाखा सन्जाल विस्तार हुने छ । १३ अर्ब ३३ करोड रुपैयाभन्दा बढीको चुक्ता पूँजीको बैंक मेगा हुने छ । जसले मेगालाई जोखिम लिन सक्ने क्षमता थप बढाउने छ ।
गण्डकीसँग एक्विजेशन सकेपछि स्रोत बढाउनको लागि थप सहज हुने विश्वास अनुपमाको छ ।

‘संस्थापकहरु धेरै भएको हुँदा निक्षेप बढाउनको लागि हामीलाई थप सजिलो हुने छ,’ उनले सुनाइन् ।

मेगा बैंकले यो वर्ष बेलायतबाट प्रकाशित हुने प्रतिष्ठित पत्रिका ‘दि बैंकर’ले प्रदान गर्ने ‘दि बैंकर अफ दि इअर’को उपाधी पायो । यसलाई अनुपमाले एउटा ठूलो उपलब्धीको रुपमा लिएकी छन् ।

साइबर सेक्युरिटीमा लगानी गर्नको लागि मर्जर अहिलेको आवश्यक्ता हो, बिजनेश ग्रोथमात्र होइन ठूलो ऋण दिन सक्ने भनेर मात्र होइन संचालन जोखिम कम गर्नको लागि पनि मर्जरमा जानुपर्ने छ,’ खुन्जेलीले भनिन् ।

अहिले निक्षेप तथा कर्जाको हिसाबले मेगा बैंक २७ वटा बैंकमा १९औं स्थानतिर आउँछ । गण्डकीसँग एक्विजेशन सकेपछि निक्षेप र कर्जामा १०औं स्थानमा आउने छ । कर्मचारीको संख्या २ हजार हुने छ । नाफामा २७ वटा बैंकमा १२ भित्र आउने अनुपमा बताउँछिन् ।

‘जुन भिजनले मेगा बैंक आएको थियो, समग्र नेपालीको बैंक र बैंकिङ साक्षरता बढाउने भिजन छ त्यसलाई हामीले छाडेका छैनौं, अबको हाम्रो फोकस डिजिटल बैंकिङमा हुने छ,’अनुपमाले योजना सुनाइन् ।

मेगा बैंकसँगसँगै आएका २ वटा वाणिज्य बैंकको नाम र ब्राण्ड सकियो । अब दुई वटा बैंक बाँकी छन् । बजारको बुझाइ मेगा बैंकको ब्राण्ड र नाम रहन्छ भन्ने छ ।

‘गण्डकीसँग एक्विजेशनपछि मेगा ब्राण्डले बैंक चल्छ भने विश्वास बजारलाई जागेको छ, हामी अलि भिन्न सोचले आएको बैंक हो जसलाई हामीले प्रमाणित गरेर देखाउने छौ,’ अनुपमाले भनिन् ।

राष्ट्र बैंकले बिग मर्जर भन्ने नीति ल्याउन खोजेको छ । बिग मर्जरमा जान मेगा बैंकलाई पनि दवाव छ । मेगाले केही वाणिज्य बैंकसँग मर्जरको लागि पनि कुरा गरेको थियो ।

तर, अहिलेको फोकस गण्डकीसँगको एक्विजेशनलाई पुरा गर्ने हो ।

गण्डकीको कल्चर राम्रो भए त्यसलाई लागू गर्ने र मेगाको भए मेगाको लागू गर्ने योजना अनुपमाको छ । कल्चर मिक्स गर्नका लागि एकवर्षको समय लाग्ने उनको आकलन छ । प्रदेश अनुसार ३ वटा प्रदेशमा मेगाको बलियो उपस्थिति हुने छ । ३ नम्बर प्रदेश र ५ नम्बरमा मेगाका बलियो उपस्थिती थियो । गण्डकी विकास बैंक एक्वाएर भएपछि गण्डकी प्रदेशमा पनि मेगाको उपस्थिति बलियो हुने छ ।

एक्विजेशनको काम सकेपछि १ नम्बर र २ नम्बर प्रदेशमा फोकस गर्ने र अन्तिममा कर्णाली र सूदुरपश्चिममा फोकस गर्ने रणनीति मेगाको छ ।

बिग मर्जरको नीति कार्यान्वयनमा आए पनि मेगाको नाम नामेट नहुने उनको विश्वास छ ।

जोखिम कम गर्न मर्जर

संचालन जोखिमलाई घटाउनका लागि मर्जरमा जानुपर्ने बुझाइ छ उनको । पछिल्लो समय गाउँपालिकामा खेलिएका शाखामा दक्ष कर्मचारी नभएको र अनुभव नभएका व्यक्तिलाई बढी जिम्मेवारी दिएको हुँदा संचालन जोखिमको घटना बढेको उनी बताउँछिन् ।

‘संचालन जोखिमलाई कसरी कम गर्ने ? आज हामीले पढाउनको लागि लर्निङ सेन्टर खोलेका छौ । तर, परिपक्क बनाउन समय लाग्छ,’ खुन्जेलीले विद्यमान जोखिम केलाउँदै भनिन् ।

प्रविधिले अवसरसँगै जोखिम पनि बढाएको छ । ह्याकरहरु नयाँ नयाँ तरिकाले अपनाएर चुनौती दिएको अवस्था छ ।

‘साइबर सेक्युरिटीमा लगानी गर्नको लागि मर्जर अहिलेको आवश्यक्ता हो, बिजनेश ग्रोथमात्र होइन ठूलो ऋण दिन सक्ने भनेर मात्र होइन संचालन जोखिम कम गर्नको लागि पनि मर्जरमा जानुपर्ने छ,’ खुन्जेलीले भनिन् ।

मेगा बैंकले आफको फोकस डिजिटल बैंकिङमा गर्न खोजेको छ । त्यसको लागि आइटीलाई बलियो बनाउनुपर्ने छ ।

महिलाका लागि सुझाव

स्टाण्डर्ड चार्टर्डबाट एसिस्टेन्ट लेभलबाट बैंकिङ करिअर शुरु गरेर सीइओ बन्दाको अनुभवमा महिलालाई काम गर्न सजिलो नहुने अनुभव खुञ्जेलीसँग । विकसित देशमा त जेण्डर ग्याप हटाउनको लागि १०८ वर्ष लाग्ने भनेको उदाहारण दिँदै उनले भनिन्- नेपालमा त्यो ग्याप हट्न अझै बढी लाग्छ ।

उनले पहिलो दिनदेखि नै काम गर्दा महिला र पुरुष भनेर नहेरेर काम गरेको कारण नै चार्टर्डमा २ पटक डबल प्रमोसन खान पाएको पनि सगर्व सुनाइन् । महिलालाई काम गर्नको लागि सबैभन्दा ठूलो सहयोग परिवारबाट नै हुनुपर्ने अनुभव उनको छ । जुन उनलाई परिवारले दिएको छ ।

‘परिवारबाट सहयोग नहुने हो भने महिलाहरु काम गरेर पनि ठूलो पदमा पुग्न सक्दैनन्,’ उनको अपिल छ, ‘महिलालाई हरेक क्षेत्रमा माथिल्लो पदमा पुर्याउने हो भने परिवारबाट पुरुषलाई सरह सहयोग हुनैपर्छ ।’

बैकर्स संघ सीईओहरुको संस्था । जसलाई ‘ब्वाइज क्लब’ समेत भनिन्छ । संघको कार्यकारिणी सदस्य भएकी छन् उनी।

अब महिला पनि अघि बढिसके

आगामी दिनमा महिलाहरु उच्च व्यवस्थापकमा देखिने उनको ठम्याइ छ । मेगाकै कुरा गर्ने हो उच्च व्यवस्थापकमा प्रमुख कार्यकारी अधिकृत बाहेक डेपुटी सीइओ रविना देशराज श्रेष्ठ छिन् । त्यसबाहेक ३ जना महिलाहरु उच्च व्यवस्थापनमा छन् । एउटा शाखा महिलाहरुले सफलतापूर्वक संचालन गरिरहेका छन् ।

‘मैले करियर शुरु गर्दा औंलामा गन्न सकिने गरीमात्रै महिलाको संख्या थियो,’ २८ वर्षअघिको स्मरण गर्दै खुञ्जेली भन्छिन् ‘अब त महिलाहरु पनि अघि बढिसके । बैंकिङ इन्ड्रस्टीमा अहिले ४३ प्रतिशत महिला कर्मचारी कार्यरत छन् । एक दशकपछि महिला पनि पुरुषसरह माथिल्लो पदमा देखिन्छन् ।’

धैर्यता राखेर बैंकिङमा काम गर्न महिलाहरुलाई खुञ्जेलीको सुझाब छ । साथै, कतिपय अवस्थामा कार्यस्थलमा महिलालाई सहयोग गर्न पुरुषहरुलाई उनको अपिल छ ।