क्यान वियर खाने गर्नुभएको छ ? ठगिनु होला नि

काठमाडौं । मान्छेहरु खुशी साटासाट गर्दा, उत्सव मनाउँदा वा पीडा भूलाउन मदिराको सहायता लिने गरेका उदाहरण थुप्रै छन् । यो कार्यमा नेपाली पनि कम छैनन् ।

पछिल्लो समय नेपालमा पनि वियर संस्कृति बढ्दै गएको छ । खाजा खाने बेलामा पनि ‘एक ग्लास वियर खाउँ न’ भन्ने जमात बढिरहेको छ । खासगरी युवा पुस्ता तुलनात्मक रुपमा बढी वियरप्रेमी बनेको छ ।

अचेल क्यानमा पनि वियर पाइन्छ । यसैले सजिलो पनि भएको छ । कतै जादा बोकेर लान पनि मिल्ने भएको छ । खाइसकेपछि सिसाको बोटल जस्तो ब्यवस्थापन गर्न कठिन पनि नहुने भएकोले क्यान वियरको लोकप्रियता अझै बढेको छ ।

सिसाको बोतलमा कति वियर छ भनेर बाहिरबाट हेर्दै देखिन्छ । बोटलको बाहिर नै परिमाण उल्लेख गरिएको हुन्छ पनि । तर क्यान वियरमा बाहिर लेखिए जति वियर हुन्छ कि हुदैन ? उपभोक्ताले सामान्यतः यसको परिमाण जाँच गर्ने गर्दैन ।

क्यान वियरको लोकप्रियता बढेसँगै यसको परिमाणको विषयमा प्रश्न उठ्न थालेको विक्रेताहरु नै बताउँन थालेका छन् । क्यान वियर सामान्यत ग्लासमा नहाली क्यानबाटै खाइने हुँदा केही कम वा ठिक्क भएको उपभोक्ताले थाहा नपाउने अबस्था रहेको छ ।

‘मैले १० बर्षदेखि रक्सी पसल चलाएको हूँ, विभिन्न ब्राण्डका वियर बेच्ने गरेको पनि छु, अहिले आएर कुनै क्यान हल्लाउँदा भरी हुनुपर्नेमा निकै कम भए जस्तो बाहिरबाटै लाग्छ, किन्ने ग्राहक पनि त्यसो भन्न थालेका छन्,’ कोटेश्वरमा रक्सी पसल गर्ने एक विक्रेताले भने ।

केही ब्राण्डका क्यान वियरमा परिमाण कम भएको भन्दै ग्राहकले गुनासो गरेको र केहीले कति छ भनेर हल्लाएर मात्रै लाने गरेको ती विक्रेताले बताए ।

कसैले गर्दैन अनुगमन
मदिराजन्य बस्तुमा कुन तत्व कति मात्रामा हुनुपर्छ भनेर मापदण्ड भने तोकिएको हुन्छ । यति परिमाणको यो प्रकारको मदिराको मूल्य यति हो भनेर उत्पादकले नै मूल्य तय गरेका पनि हुन्छन् ।

तर, यसमा हुनुपर्ने आवश्यक तत्व, परिमाण जस्ता विषयमा सरकारी निकायले खासै ध्यान दिने गरेका भने छैनन् ।

‘मदिरा आफैमा संबेदनशील बस्तु हो, दैनिक उपभोग गरिने अत्यावश्यक बस्तु पनि होइन, बृद्ध, विरामी, केटाकेटी जस्ता नागरिकले प्रयोग पनि गर्दैनन् भन्ने मान्यता राखिन्छ, त्यसैले यसमा उल्लेख भएका तत्व छ कि छैन भनेर खासै चासो राख्ने गरिएको छैन,’ खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागका प्रवक्ता पूर्णचन्द्र वस्तीले भने ।

मदिराजन्य बस्तुमा उल्लेख गरिए बराबरको तत्व नपाइएको वा गुणस्तर कम भएको भन्दै खासै उजुरी पनि नपरेको वस्तीले बताए । तर, तोकिए अनुसारको परिमाण छ कि छैन भनेर हेर्ने काम खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागको नभएको उनको भनाइ छ ।

तोकिए अनुसारको मात्रा छ कि छैन भनेर हेर्ने जिम्मेवारी गुणस्तर तथा नापतौल विभागलाई छ । तर, गुणस्तर तथा नापतौल विभागले पनि यो बिषयमा त्यति ध्यान नदिएको विभागका महानिर्देशक विश्वबाबु पुडासैनी बताउँछन् ।

‘यतातिर (क्यान वियरमा तोकिए अनुसारको परिमाण छ कि छैन भनेर) हामीले त्यति ध्यान दिन पाएका छैनौं, दैनिक उपभोग्य बस्तु, औषधी, दुध जस्ता आम मानिसले उपभोग गर्ने बस्तु नभएकोले हाम्रो पनि चासो कम भएको होला,’ महानिर्देशक पुडासैनीले भने ।

मदिराजन्य बस्तुमा बाहिर लेबलमा लेखिए अनुसारको परिमाण भए नभएको बारेमा कुनै पनि प्रकारको उजुरी वा गुनासो नभएको र आफूहरुले पनि त्यसतर्फ कम ध्यान दिएको महानिर्देशक पुडासैनीको भनाइ छ ।

नेपाल प्रहरीले विभिन्न समयमा गुणस्तरहिन मदिरा भन्दै नष्ट गर्ने गरेको छ । तर, सो मदिराको गुणस्तर प्रहरीको बुझाइ र परिभाषामा मात्रै सिमित रहेको पाइएको छ ।

मदिरा उद्योगहरुमा राजस्व कार्यालयको प्रतिनिधि नै रहने गरेको भएपनि उनीहरुको ध्यान प्याकिङ भएर बजारमा जाने मदिरामा अन्तशुल्क स्टीकर लगाइएको छ कि छैन भन्नेमा मात्रै सिमित रहेको छ ।

जुस र इनर्जी ड्रिक्समा पनि शंका
महानिर्देशक पुडासैनीले बाहिरबाट हेर्दा नदेखिने जुस तथा इनर्जी ड्रिक्सहरुमा पनि तोकिए बराबरको परिमाण हुने नहुनेमा यसै भन्न नसकिने बताए ।

‘सामान्यत मानिसले यस्ता बस्तुहरु नापेर खादैन, आधा लिटरको जुस वा इनर्जी ड्रिक्स छ भनेर लेबलमा लेखिएको छ भने उपभोक्ताले पत्याउने गरको छ, तर त्यसमा ५ वा १० मिलिलिटर (एमएल) कम रहेछ भने पनि थाहा नहुने अबस्था हुन सक्छ,’ उनले भने ।

तर, तोकिएको परिमाणमा बस्तु नरहेको फेला परे आफूहरुले कडा कारबाही गर्ने महानिर्देशक पुडासैनीको भनाइ छ । प्याकेजिङ गरिएका बस्तुहरुको परिमाणप्रति आफूहरुले कम ध्यान दिएका कारण समस्या रहे नरहेको यकिन गरेर भन्न नसकिने उनले बताए ।