‘एसम्यान’ हुन नसक्दा बैंकका सीइओको जागिर धरापमा

काठमाडौं । पछिल्लो एक सातादेखि कर्पोरेट क्षेत्रमा एनआइसी एशिया बैकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत लक्ष्मण रिसालले पदबाट राजिनामा दिएको हल्ला चलेको थियो । तर, यसको पुष्टी भने भएको थिएन ।

बिहीबार रिसालले राजिनामा दिएको कुरा पुष्टिसहित बाहिर आयो । २ वर्षे कार्यकालको लागि नियुक्ति पाएका रिसालले कार्यकाल थप नहुने भएपछि राजिनामा दिइएको बताइएको छ ।

रिसाल सीइओ बनेसँगै एनआइसीले आफ्नो काम गर्ने शैली परिवर्तन गरेको थियो । आक्रमक रुपमा शाखा खोल्ने र आक्रमक रुपमै ब्रान्डिङको नीति बैंकले लिएको थियो ।

राजिनामा दिएका सिइओहरुमा केहीले संस्थागत शुसासनमा अडान राख्दा जागिर छाडेर हिँड्नु परेको अवस्था देखिएको छ ।

बैंकले लिएको नीतिको प्रत्यक्ष प्रभाव बैंकको ब्यालेन्सिटमा देखिएको छ । गत आर्थिक वर्षको पुस मसान्तमा ७९ अर्ब निक्षेप रहेको बैंकले चालू आर्थिक वर्षको पुस मसान्तमा १ खर्ब २० अर्ब रुपैयाँ निक्षेप पुर्याएको थियो । यो एक वर्षमा सबैभन्दा बढी निक्षेप बढाउने बैंक बन्यो एनआइसी एशिया ।

तर, पुँजी, निक्षेप र कर्जा बढाए अनुसारको नाफा भने बैंकले गर्न सकेको थिएन । किनभने वर्षभरी नै बैंकिङ प्रणालीले लगानी योग्य पुँजी (तरलता) लगायतका समस्याहरु भोग्नु पर्यो ।

नेपालमा सबैभन्दा बढी तलब खानेमा वाणिज्य बैंकका सीइओहरु हुन् । सबैजसो वाणिज्य बैंकको सिइओको तलब वार्षिक १ करोड रुपैयाँभन्दा बढी छ ।

तर, पछिल्ला महिनामा पदावधी नसकिदै वाणिज्य बैंकहरुबाट राजिनामा दिने सीइओहरु बढ्न थालेका छन् । रिसालले पदावधी नथप्ने भएपछि राजिनामा दिएपनि अन्य बैंकमा भने पदावधी बाँकी रहँदै राजिनामा दिएर बाहिरिएका छन् ।

‘गाडी चलाउन ड्राइभर राखेपछि उसलाई नै गाडी चलाउन दिनुपर्यो, यस्तै सीइओ नियुक्त गरेपछि डेपुटी बनाउने जिम्मा पनि उसलाई छाड्नुपर्ने हो, यहाँ डेपुटी बनाएर सीइओलाई नियन्त्रण गर्न खोजिएको देखियो, यसले समस्या निम्त्यायो ।’

केही दिनअघि माछापुच्छ्रे बैंकबाट निरजकुमार श्रेष्ठले पदावधी बाँकी हुँदै राजिनामा दिए ।

नेपालका बैंकरमा बरिष्ठ मानिने र विषय विज्ञतामा अब्बल रहेका शसिन जोशीले पनि ठूलो बैंक नबिलमा पुरा कार्यकाल काम नगरेर राजिनामा दिए ।

ग्लोबल आइएमइ बैंकमा पनि अनिल ज्ञवालीले कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिए ।

सेन्चुरी बैंकबाट पनि अनुजमणी तिमिल्सिनाले कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिए । अहिले उनी कुमारी बैंकमा सेकेण्ड म्यानको रुपमा काम गर्न गएका छन् ।

जनता बैंकमा पनि कार्यकाल पुरा नहुँदै कुमार लम्सालले राजिनामा दिए । सानिमा बैंकबाट प्रभु बैंकमा गएमा लम्सालले प्रभुमा पनि कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिएका थिए ।

पुँजी बृद्धिपछि अहिले बैंक तथा वित्तीय संस्थामा लगानी योग्य रकमको अभाव छ । जसले गर्दा महंगो ब्याजदरमा निक्षेप लिएर ऋण तिनुपर्ने छ ।

पुँजी बृद्धि अनुसारको लगानीकर्तालाई प्रतिफल दिनुपर्ने दबाबमा प्रमुख कार्यकारी अधिकृतहरु छन् ।

‘संचालक समितिले पुँजी बृद्धि अनुसारको नाफा बढाउन तीब्र दबाब दिइरहेका छन्,’ एक वाणिज्य बैंकका सीइओले क्लिकमाण्डूसँग भने, ‘पुँजी अनुसारको नाफा बढाउन नसकेपछि सीइओहरु ठूलो दबाबमा छन्, जसले गर्दा कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिनुपर्ने अवस्था आएको छ ।’

संवेदनशील हुने बैकिङ क्षेत्रको लागि कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिनु राम्रो संकेत भने होइन । अहिले केही बैंकहरुमा संचालक र बैंक सीइओको सम्बन्ध राम्रो छैन ।

नेशनल बैकिङ ट्रेनिङ इन्सिच्युट (एनबिआई)का प्रमुख कार्यकारी अधिकृत सन्जिव सुब्बा पछिल्लो डेढ वर्ष कार्यकाल पुरा नहुँदै सीइओले राजिनामा दिनुको विषय राष्ट्र बैंक र धितोपत्र बोर्डले समेत हेनुपर्ने बताउँछन् ।

‘एउटा दुईवटा बैंकको सिइओले कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिएको भए सामान्य मान्न सकिने थियो’, सुब्बाले क्लिकमाण्डूसँग भने,‘ एकवर्षपछि अर्को राजिनामा आएको हुँदा नियामकले पनि यो क्षेत्रमा भएको समस्यालाई हेर्नुपर्ने हुन्छ।’

संचालक समितिबाट एउटा लक्ष्य लिएर आउने सिइओले त्यो लक्ष्य पुरा गर्न नसक्दापनि बोर्ड र सिइओबीच विवाद देखिने गरेको छ ।

‘संचालक समितिले सीइओलाई ‘एसम्यान’ बनाउन खोज्दा पनि समस्या आएको छ,’ एक वाणिज्य बैंकका ठूला लगानीकर्ताले भने, ‘लगानीकर्ताले बढी रिर्टन खोज्ने र त्यो दिन नसक्दा सीइओहरुले कार्यकाल पुरा नहुँदै राजिनामा दिएका हुन् ।’

ती लगानीकर्ताले दिएको जानकारी अनुसार केही समयभित्रमा कार्यकाल पुरा नहुँदै बरिष्ठ मानिएका एक वाणिज्य बैंकका सीइओले पनि राजिनामा दिने सम्भावना देखिएको छ ।

पछिल्लो डेढवर्ष नेपालको बैकिङ क्षेत्रको संस्थागत शुसासन खस्केको यो क्षेत्रका विषय विज्ञहरुले गरेका छन् ।

‘राजिनामा दिएका सिइओहरुमा केहीले संस्थागत शुसासनमा अडान राख्दा जागिर छाडेर हिँड्नु परेको अवस्था देखिएको छ,’ बैकिङ क्षेत्रलाई नजिकबाट हेर्ने एक विश्लेषकले भने, ‘राष्ट्र बैंक आफैपनि संस्थागत शुसासन कायम राख्ने सवालमा कमजोर देखिएको छ । जसको प्रभाव समग्र बैकिङ क्षेत्रमा परेको छ ।’

संचालक समितिले सीइओ र डेपुटी सिइओ नियुक्त गर्दा पनि विवाद देखिएको विश्लेषकहरुको बुझाइ छ ।

‘गाडी चलाउन ड्राइभर राखेपछि उसलाई नै गाडी चलाउन दिनुपर्यो,’ ती विश्लेषकले भने, ‘यस्तै सीइओ नियुक्त गरेपछि डेपुटी बनाउने जिम्मा पनि उसलाई छाड्नुपर्ने हो, यहाँ डेपुटी बनाएर सीइओलाई नियन्त्रण गर्न खोजिएको देखियो, यसले समस्या निम्त्यायो ।’