दशकपछि प्रवर्द्धनको मूल एजेण्डमा पर्यटन बोर्डको बजेट, ६५ प्रतिशतभन्दा बढी खर्चँदै

नेपाल पर्यटन बोर्डले २०७२ पछि प्रवर्द्धन भन्दा पूर्वाधार निर्माणमा जोड दिने गरेको बजेटलाई एक दशकपछि पुनः परानै लयमा फर्काउने प्रयास गरेको छ । बोर्डको मूख्य काम पर्यटन प्रर्वद्धन भएकोले त्यसैमा जोड दिएको उल्लेख छ।

काठमाडौं । करिब एक दशक पछाडि नेपाल पर्यटन बोर्ड प्रवर्द्धनको मूल एजेन्डामा फर्किएको छ । बोर्डले चार महिना ढिलो गरेर स्वीकृत गरेको चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को लागि विनियोजन गरेको कुल १ अर्ब ८१ करोड रुपैयाँको बजेटमा करिव ६५ प्रतिशत बजेट राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय प्रवर्द्धनमा खर्च गर्ने गरी तय गरेको छ ।

बोर्डले गर्ने अन्तर्राष्ट्रिय प्रवर्द्धन, बजारीकरण, फेमिलाइजेसन, सहितमा छुट्टाएको यस्तो खर्च ६५ प्रतिशतको हाराहारीमा रहेको छ । बोर्डले २०७२ पछि तयार पारेको बजेटमा वर्षेनी पूर्वाधार निर्माण तथा गैरपर्यटनमा खर्च गर्दा वेथिति बढेको थियो । पर्यटन बोर्डको मूल उद्देश्य नै पर्यटन प्रवर्द्धन भएकोले आफ्नो मूल उद्देश्य विपरीत बोर्डले विदेशी पर्यटकबाट उठाएको बजेट खर्चदैँ आएको थियो ।

नेपाल पर्यटन बोर्डको मूल आम्दानीको स्रोत नै विदेशी पर्यटकबाट संकलन हुने शुल्क हो । नेपाल भित्रिएका हरेक विदेशी पर्यटक बाहिरिदा हवाई टिकेटमै मूल्य अभिबृद्धि कर (भ्याट)बाहेक नै प्रति व्यक्ति एक हजार रुपैयाँ उठाउने गरेको छ । यो शुल्कबाट बोर्डले नेपालको अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा पुगेर प्रवर्द्धनको काम गर्ने र नेपाल चिनाउने गर्नुपर्छ ।

बोर्डले यही शुल्कबाट प्रवर्द्धन गर्नेदेखि दैनिक प्रशासनिकसम्मका काम गर्दै आएको छ । बोर्डलाई सरकारले पनि कुनै बजेट नदिने भएकोले प्रवर्द्धनको काम गर्नेदेखि कर्मचारी प्रशासन चलाउनेसम्मका सबै काम पर्यटकबाट उठाएको यही सेवा शुल्कबाट गर्नुपर्छ । सोही शुल्कबाट बोर्ड नेपालको आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय प्रवर्द्धन गर्दै आएको छ ।

बोर्डले अन्तर्राष्ट्रिय मेला महोत्सवमा पुगेरै प्रवर्द्धनको काम गर्दै आएको छ । यस्तो मेला महोत्सवमा पुगेर गर्ने खर्चलाई बोर्डका कर्मचारीको घुमघाम मात्रै भन्ने आरोप लाग्ने गरेको छ ।

पर्यटन बोर्डले गर्ने प्रवर्द्धनलाई लगानी नमान्ने र खर्च मात्रै गरेको ठान्नेहरुको कारण बोर्डलाई नियमित काम गर्नसमेत असहज हुन थालिसकेको छ । बोर्डले विगतका वर्षहरुको तुलनामा यो वर्ष मेला महोत्सव कम गर्ने र डिजिटल मार्केटिङ प्रवर्द्धन गर्ने र सोसल मिडियाबाट हुने प्रवर्द्धनलाई जोड दिएको छ । देशको उपस्थित हुनै पर्ने र भौतिक रुपमा पुग्नेपर्ने बाहेक प्रभावकारिकता कम हुने क्षेत्रको उपस्थितिलाई निरुत्साहन गर्न थालिसकेको छ ।

पर्यटन बोर्डले यो वर्ष पर्यटन पूर्वाधारसहितका गर्ने खर्च २० प्रतिशतभन्दा पनि कम गरेको छ । ट्रेल मेन्टेनेन्स, साना पूर्वाधार निर्माण, सांस्कृति सम्पदाको संरक्षण र सौन्दर्यीकरणमा कम बजेट खर्चेर्दै आन्तरिक पर्यटन प्रवर्द्धन, रैथाने खाना महोत्सव, तालिमसहितमा बढाएको जानकारी पनि नेपाल पर्यटन बोर्डका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) दीपकराज जोशीले बताए ।

‘आगामी २०/२५ वर्षमा पनि पर्यटक पुर्याउन नसक्ने पूर्वाधारमा अहिले नै लगानी गरेर खर्च गर्नु हुँदैन भन्ने हो,’ उनले भने ।

अहिले लगानी गरेर अर्को वर्ष नै पर्यटक आउने र छिटो लाभ दिने क्षेत्रमा गरिने खर्चलाई नै प्राथमिकता दिँदा उपलब्धी देखिने भएकोले पनि प्रवर्द्धनलाई नै जोड दिने गरी यो वर्षको बजेट आएको छ ।

नेपाल पर्यटन बोर्डलाई यो वर्ष विदेशमा गर्ने विदेशमा कार्यक्रम तथा खर्च गर्ने कार्यविधि स्वीकृत गराएको छ । यो कार्यविधि स्वीकृतपछि बोर्डले अन्तर्राष्ट्रिय प्रवर्द्धनमा यस अघि गर्न नसकिएको काम सहज हुने भएको छ ।

बोर्डका अनुसार ‘विदेशमा कार्यक्रम सञ्चालन तथा खरिदसम्बन्धी कार्यविधि’ पारित भएपछि यो वर्षदेखि प्रवर्द्धनको काम गर्न पनि सहज हुने भएको छ ।

पर्यटन बोर्डले यस अघि नेपाल नाउ क्याम्पेन चलाएकै मोडालिटीलाई नयाँ ढंगबाट अगाडि बढाउने भएको छ । यस वर्षदेखि नेपाल नाउ इनिसेटिभ सञ्चालन हुने छ । यसले पर्यटकलाई सहज हुने छ भने विदेशी पर्यटक आकर्षित गर्ने माध्यम पनि हुने भएको छ ।

नेपालको पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न ट्राभलरसँग जोडिने अवधारणा पनि बोर्डले अगाडि सारेको छ । नियमित रुपमा घुम्ने, भ्लग बनाउनेदेखि सामाजिक अभियन्तलाईसमेत पर्यटनमा जोड्ने प्रयास बोर्डले गर्दै छ ।

पर्यटन बोर्डले हरेक ऋतुका लागि एकएक पर्यटन प्रवर्द्धनको क्याम्पेन पनि गर्ने योजना अगाडि सारेको छ । योजना अनुसार गर्मीको सिजनमा भारत, वंगलादेश, जाडोको सिजनमा चीन, युरोपे मुलुक, मनसुनमा मध्यपूर्वी क्षेत्रमा प्रवर्द्धनको काम गर्ने भएको छ । यसका साथै नेपालको पर्यटनको मुख्य पर्यटकीय गन्तव्य चाहिँ भारत, चीन, मध्यपूर्व नै हो । नेपालबाट सीधा उडान नभएकोले युरोप अमेरिकाबाट आउने पर्यटक भित्र्याउने योजना भने अपेक्षा अनुसार हुनै सकेको छैन ।

हवाई भाडा वृद्धिको असर पर्यटनमा

नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले २३ कात्तिक (८ नोभेम्बर)बाट त्रिभुवन विमानस्थल मर्मत गर्ने भन्दै रातीको समयमा विमानस्थल बन्द गर्दै आएको छ । राती १० बजेदेखि विहान ८ बजेसम्म त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बन्दको असर पर्यटन व्यवसायमा पर्न थालिएको सम्बन्धित क्षेत्रका पर्यटन व्यवसायीको गुनासो छ ।

एक त यो बेला पर्यटनको लागि वेमौसम हो हो अर्कोतर्फ विमानस्थल बन्दको बहानामा एयरलाइन्सहरुले चर्को भाडा असुल गरेको कारण धमाधम पर्यटकले बुकिङ रद्द गरिरहेको होटल संघ नेपाल (हान)का महासचिव साजन शाक्यले बताए । उनका अनुसार ४० प्रतिशतमा हुनेपर्ने अहिलेको सिजनको अकुपेन्सी विमानस्थल बन्द र महंगो हवाई भाडाको बहानामा नै २०/२५ प्रतिशतमा झरेको छ ।

शाक्यका अनुसार अहिले पर्यटक आगामको सिजना नभएपछि दीर्घकालीन योजना बनाउने र युरोपेली तथा मध्यपूर्वी देशका पर्यटकको आगमन भने सन्तोषजनक हुँदै गएको थियो । विमानस्थल बन्दसँगै महँगिएको भाडादरलाई कारण देखाउँदै धमाधम बुकिङ रद्द हुन थालेकोले पनि यसले नेपालको पर्यटनलाई दीर्घकालनीन असर गर्ने देखिएको छ ।

पछिल्लो समय हवाई भाडामा भएको अस्वाभाविक बृद्धिकै कारण पर्यटकहरुमा टिकेट नपाइने, महंगो पर्नेसहितको सन्देश आइरहदा एक प्रकासको त्रासको वातावरण सिर्जना भएको गुनासो आइरहेको नेपाल पर्यटन बोर्डका सहप्रवक्ता मणिराज लामिछानेले बताए । उनका अनुसार एसियाली क्षेत्रबा घुम्न निस्कने पर्यटक अन्तिम समयमा तयारी गर्ने गरेको हुन्छन् ।

युरोपेली पर्यटकले लामो समयको योजना बनाएर मात्रै घुम्न निस्कने भएकोले उनीहरुलाई तात्विक फरक नपरेपनि विमानस्थल बन्द वा भाडा महँगिएको कारण भारतीय, चिनियाँ, मध्यपूर्वीसहतिका पर्यटक प्रभाविन भएको गुनासो भने आइरहेको छ ।

बोर्डका सहप्रवक्ता लामिछानेले भने ‘टिकेट महंगो भएकै कारण पर्यटक अन्तै सिफ्ट हुने, महँगो शुल्क तिर्न नचाहने र सस्तो प्याकेज खोज्नेहरुको प्राथमिकता नेपाल नपर्न सक्नेसहतिको सन्देश आउनुे पनि ४० प्रतिशत पर्यटकलाई असर गरेको छ । हाल विमानस्थल १० घण्टा बन्दले ३० प्रतिशत हवाई पर्यटक कम हुने अनुमान भएकोले यसको असर पर्यटनमा जोडेर हेर्दा ४० प्रतिशत नै पर्ने सकने अनुमान छ ।’